Uykusuz geçen bir geceyi telafi etmeniz ve uyku saatiniz gelene kadar uyanık kalmanız için doktorlar genelde gün ortasında ‘kestirmenizi’, yani …
Uykusuz geçen bir geceyi telafi etmeniz ve uyku saatiniz gelene kadar uyanık kalmanız için doktorlar genelde gün ortasında ‘kestirmenizi’, yani enerjinizi korumanız adına gün içerisinde kısa süreli uyuklamanızı tavsiye eder. Ancak görünen o ki bu kestirmeler, yaşlı bireyler için pek de iyiye işaret değil.
Uyuklamanın yetişkinlerde bilişi nasıl etkilediğine dair yapılan araştırmalar oldukça karışık sonuçlara sahip. Daha genç yetişkinler üzerinde yapılan bazı araştırmalar, kestirmenin biliş için faydalı olduğunu öne sürerken, daha yaşlı yetişkinler üzerinde yapılan araştırmalar bunun bilişsel bozulma ile bağlantılı olabileceğini öne sürüyor. Elde edilen kimi sonuçlara göreyse gün içerisinde uyuklamak yaşlılar için demansın, yani bunamanın erken bir belirtisi olabilir.
Gün içerisinde aşırı uyuklama, bilişsel gerilemenin erken bir habercisi olabilir
Yaşlı erişkinlerde hafif ila orta dereceli Alzheimer hastalığının ve diğer bunama türlerinin bilinen semptomları olan uyku bozukluğu ve gündüz kestirme, genellikle hastalık ilerledikçe daha aşırı hale gelir. Bunun sonucunda ise hastaların uykuya dalma olasılıkları giderek azalırken, gece uyanma ve gün boyunca uykulu hissetme olasılıkları da giderek yükselir.
Yaşlı yetişkin bireylerde uyku ve nörodejenerasyon üzerine çalışan bir epidemiyolog olan Yue Leng ve ekibi, kestirme alışkanlıklarındaki değişikliklerin diğer bilişsel gerileme belirtilerini ön plana çıkarıp çıkarmadığını öğrenmek ve gündüz uyuklaması ile bunama arasındaki bağlantıyı anlamak adına ortalama yaşı 81 olan 1.401 yetişkinden oluşan bir grubu inceledi. Yapılan incelemelerde kestirmenin yaşın artmasıyla doğru orantılı bir şekilde arttığı, gün içerisinde aşırı uyumanın bilişsel gerilemenin bir habercisi olabileceği tespit edildi.
14 yıl boyunca hareketlerini takip eden saat benzeri bir cihaz takan katılımcıların uzun süreli hareketsizliklerinin kestirme olarak yorumlandığı araştırmanın başında, katılımcıların yaklaşık yüzde 75’inde herhangi bir bilişsel bozukluk bulunmuyordu. Geriye kalan katılımcıların yüzde 4’ünde Alzheimer, yüzde 20’sinde ise demansın sık bir öncüsü olan hafif bilişsek bozukluk vardı.
Araştırmanın devam ettiği yıllar boyunca tüm katılımcılar arasında günlük uyuklama miktarı giderek artarken, çalışmanın sonuna kadar Alzheimer’ı başlayan katılımcılar ile başlamayanların şekerleme alışkanlıkları arasında bazı farklılıklar olması dikkat çekti. Buna göre bilişsel bozukluk geliştirmeyen katılımcılar, yılda ortalama 11 ekstra dakika şekerleme süresine sahipken, bu oran, hafif bir bilişsel bozukluk teşhisinden sonra iki katına çıkarak yılda 25 ekstra dakikaya; Alzheimer teşhisinden sonra ise üç katına çıkarak yılda 68 ekstra dakikaya yükseldi.
Sonuç olarak, günde en az bir veya bir saatten fazla kestiren yaşlı yetişkinlerin Alzheimer olma riskinin, her gün kestirmeyen veya günde bir saatten az kestirenlere göre yüzde 40 daha yüksek olduğu sonucuna ulaşıldı. Günlük aktiviteler, hastalıklar ve alınan ilaçlar gibi faktörler incelendiğinde bile elde edilen bulgularda herhangi bir değişiklik olmadı.
Uyanık kalmayı destekleyen nöronların sayısı, Alzheimer hastalarının beyninde daha az
Öte yandan Kaliforniya Üniversitesi’nden bir çalışma, daha uzun şekerlemelerin sadece belli bir noktaya kadar yaşlanmanın normal bir parçası olduğunu ortaya koyuyor ve bunama hastalarının neden daha sık ve daha uzun kestirdiğini açıklamak adına potansiyel bir mekanizma sunuyor.
Alzheimer hastalığı olan kişilerin ölüm sonrası beyinlerinin, bilişsel bozukluğu olmayan kişilerin beyinleriyle karşılaştırılması sonucunda Alzheimer hastalarının beyinlerinin üç bölgesinde uyanıklığı destekleyen daha az nörona sahip olduğu tespit edildi. Bu nöronal değişikliklerin ise, sağlıklı nöronları stabilize etmeye yardımcı olan proteinin nöronlar arasındaki iletişimi engelleyen kümeler oluşturduğu, Alzheimer’ın bir özelliği olan tau proteinleriyle bağlantılı olduğu ortaya çıktı.
Bu da demek oluyor ki her ne kadar çalışma, gündüz uykularının artmasının bilişsel gerilemeye neden olduğuna dair kesin bir kanıt sunmasa da, uzun süreli şekerlemelerin hızlandırılmış yaşlanma için potansiyel bir sinyal olduğuna işaret ediyor. Gündüz uykusunun takip edilmesinin bilişsel gerilemeyi tespit etmeye yardımcı olup olmayacağının belirlenmesi içinse daha fazla araştırmaya ihtiyaç duyuluyor.
