Gelişen teknolojiyle beraber uçakların da yapısında güncellemelere gidiliyor. Eski dönemde ikmal yaparak uzak yolculuklara devam eden uçaklar …
Gelişen teknolojiyle beraber uçakların da yapısında güncellemelere gidiliyor. Eski dönemde ikmal yaparak uzak yolculuklara devam eden uçaklar, artık tamamen dolu depoyla bir kıtadan başka bir kıtaya yolculuk edebiliyor. Uçağın motor performansı, ağırlığı ve verimi gibi unsurlar göz önünde bulundurularak yakıt harcamaları da değişkenlik gösterebiliyor. Bilindiği üzere uçaklarda ana maddesinin kerosen olduğu bir yakıt türü (JET-A1) kullanılmaktadır. Bu yakıt, petrol temelli bir yakıt türü olmakla beraber diğer toplu taşıma araçlarından farklılık göstermektedir. Buradaki asıl maksat da, oluşabilecek ani yangın ve donma olaylarının önüne geçmek. İşte, uçaklarda kullanılan yakıta dair (JET-A1) merak edilen her şey…
JET-A1 YAKITI NEDİR?
Jet-A1 yakıtı, diğer araçlardakine yakıta benzer bir şekilde petrol temellidir. Fakat bu yakıtı, dizel veya motorinden ayıran unsur; içerisinde kerosen maddesinin bulunmasıdır. Kerosen, genellikle gaz yağı veya parafin yağı olarak da tanımlanmaktadır. Yakıtın yanmaması veya donmaması için kullanılan bu madde, uçak dışında farklı sektörlerde de kullanılıyor. Bu sektörler arasında sanayi, ısıtma ve aydınlatma alanları örnek olarak gösterilebilir.
Uçak yakıtındaki (JET-A1) kerosen maddesi, hidrokarbon sıvı türü olarak da bilinir. Bu özellik, uçak yüksek irtifalara çıktığında sıcaklığın düşmesinde öne çıkıyor. Sıcaklık düştüğünde yakıtta donma olmaması veya zemine inişte motor bazlı yangın çıkmamasında kerosenin payı büyük. 150 derece ile 270 derece arasındaki sıcaklıklarda petrolün damıtılarak inceltilmesiyle elde edilen bu madde, 210 derece gibi yüksek sıcaklıklara kadar dayanabiliyor.
Bunun haricinde, uçaklardaki kullanılan farklı yakıt türleri de vardır. Daha çok jet motorlu uçak tiplerinde JET-A1 tercih edilirken, JET-A ve JET-B türünde yakıtlar da bulunuyor. JET-A1 ile JET-A ve JET-B yakıtları arasındaki temel fark, donma eşiğidir. JET-A1’in JET-A’ya kıyasla daha nadir donma belirtileri gösterdiği; JET-B’ye görece daha yüksek donma oranına sahip olduğu yapılan araştırmalar sonucunda öğrenilmiştir. Bu sebeple, JET-A1 yakıtı için var olan tüm uçak yakıt türleri arasında orta düzey ve ideal bir yakıt türü olduğu belirtilebilir.
UÇAKLAR NE KADAR YAKIT TÜKETİR?
Uçakların yakıt harcamalarında birden fazla değişken vardır. Her uçak aynı ölçütte yakıt tüketmeyeceği gibi uçağın performansı, motor gücü, yakıttan elde edilen verim ve ağırlık bileşenleri, bu yakıt harcamalarını arttırabileceği gibi azaltabilir. Uzun mesafeli yolculuklarda kullanılan Boeing 747-400 model uçağın yakıt hacmi 216,410 litredir.
Bu miktar, Boeing’in bir başka modeli 737-400’de 26,170 litre civarındadır. Buradan yola çıkarak, 747-400 model uçağın uzun mesafeli yolculuklarda; 737-400’ün kısa mesafeli seyahatlerde kullanıldığı söylenebilir. Günümüz dünyasında tam kapasiteyle (375) yolculuk eden bir uçak, 100 kilometrede 863 litre yakıt tüketiyor. Yani, bir yolcu için 100 kilometrede harcanan tutar 2,3 litre düzeyindedir.
2022 JET-A1 YAKIT ÜCRETİ
Son bilgiler doğrultusunda, 42 galonluk (159 litre) bir varil JET-A1 yakıtının 2022 yılındaki güncel fiyatı 144,6 dolardır. Buna göre, bir litrelik yakıtın fiyatı 0,9 dolar; bir galonun fiyatı da 3,4 dolar düzeyindedir.
YAKIT İKMALİ NASIL YAPILIR?
Uçaklarda yakıt ikmalinin iki farklı yöntemi vardır. Bunlardan birincisi ve güvenilir olanı yerde yapılanı, ikincisi de; daha çok askeri hava kuvvetleri tarafından tercih edilen havada yapılan ikmal işlemidir. Nitekim yolcu uçağında böyle bir aksam da bulunmaz.
Yerde yapılan yakıt ikmalinde ve havada yapılan ikmalde baş sorumlu olarak görülen kişi uçağın ana pilotudur. Pilot izin vermeden yakıt ikmali verilemeyeceği gibi süreç içerisindeki tüm gelişmelerden haberdar olmak ve karşı tarafla iletişimde kalmakla yükümlüdür.
Yerde yapılan ikmaller sırasında itfaiye araçları her duruma karşı uçağın etrafında cephelenir. Merdiven bölümü açık bırakılır ve uçağın park halinde, güvenli durumda bulunması talep edilmektedir. Tüm önlemler alındıktan sonra, havalimanının da kapasitesi göz önünde bulundurularak tankerler veya hidrant sistemi aracılığıyla, uçağın kanat bölümündeki petrol haznesinden alım yapılır.
Havada yapılan ikmal ise, genellikle daha az tercih edilen bir yöntemdir. Genel amaç, savaş uçağının daha fazla görev yapabilmesi için havada kalmasıdır. Bu sebeple askeri sistemlerde tercih edilir. Yolcu uçaklarında hava ikmalinde kullanılan aparatlar yoktur.
Bu sistem için genellikle uçağın irtifası (Yüksek olması tercih sebebidir), konumu ve iki uçağın pilotu arasındaki iletişimi, sürecin güvenliği açısından son derece ehemmiyetlidir. Tüm tedbirler alındıktan sonra yakıt verecek olan uçak, gövde bölümünden uzun bir şerit bırakır. Yakıt alacak uçak da, sonda sistemiyle haznesini doldurur. Yakıt işlemi tamamlandıktan sonra iki uçak birbirinden ayrılır.
