Stadyumdaki çökme kanıtlandı, şehir hastanesi de risk altında

Trabzon’da 40 bin kişilik stadyumun da bulunduğu dolgu alanın yer yer çöktüğü, yer yer yükseldiği bilimsel olarak kanıtlandı. Avrupa Uzay Ajansı Sentinel-1 uydusundan alınan verilere dayanan uluslararası makaledeki verileri yorumlayan Prof. Dr. Osman Bektaş, stadyumda çatlamalar, kırıklar ve ayrılmalar tespit ettiklerini stadyumdaki deformasyonun 2016’dan bu yana devam ettiğininin ortaya çıktığını açıkladı. Aynı dolgu alanına Şehir Hastanesi inşaatı başladı.

Trabzon’da kısa bir süre önce büyük bir inşaat başladı. Akyazı dolgu alanı üzerinde daha önce inşa edilen Şenol Güneş Spor Kompleksi’nin hemen yanında, aynı dolgu alanı üzerinde Türkiye’nin en büyük hastanelerinden biri yapılacak. 900 yataklı Trabzon Şehir Hastanesi’nin maliyeti 1.1 milyar lira olarak açıklandı.

Ancak henüz 3 ay önce 3 Kasım 2021 tarihinde “Geocarto International” adlı dünya çapındaki en üst düzey bilimsel dergide yayımlanan bir makale, hem 40 bin kişilik stadyumun bulunduğu kompleksin, hem de bu dev hastanenin ciddi risk altında olduğunu bilimsel olarak ortaya koydu. 

SÖZCÜ’nün ortaya çıkardığı, Karadeniz Teknik Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ertan Gökalp ve Harita Yüksek Mühendisi Fırat Altıntaş imzalı, Şenol Güneş Spor Kompleksi Yüzey Deformasyonu İzlenmesi (Monitoring surface deformations of the reclamation site using PS interferometry: Senol Gunes sport complex) başlığını taşıyan makaleye göre stadyum ciddi risk altında… 

Tabloda koyu kırmızı noktalar en büyük çökmeleri, mavi noktalar ise en büyük yükselmeleri gösteriyor. Trabzon Şehir Hastanesi’nin yapılacağı sol taraftaki boş alanda özellikle deniz tarafında çökme görülürken, diğer tarafta yükselmeler dikkat çekiyor.

Bilimsel çalışma 18 Aralık 2016 günü stadın Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Katar Emiri Al Sani tarafından gerçekleştirilen açılış töreninden tam iki gün sonra 20 Aralık 2016 günü başladı.

Çalışmada özellikle Avrupa Uzay Ajansı’nın (ESA) Kopernik programı kapsamında uzaya gönderdiği Sentinel-1 uydusundan alınan veriler kullanıldı.  3 yılı aşkın süre boyunca ortalama 12 günde bir, milimetrik hassasiyetteki veriler toplandı.

Çalışma sonunda yazılan makale, “Bu tür sıra dışı ve çok pahalı yapılarda insan hayatını korumak için yüzey deformasyonlarını izlemek çok önemlidir” ifadesiyle başlıyor.

BİR TARAF ÇÖKÜYOR, BİR TARAF YÜKSELİYOR

Avrupa Uzay Ajansı’na ait uydudan alınan verilerden stadyumun bulunduğu bölgede yoğun çökme ve yükselme olduğu, bazı alanların yılda 9.7 milimetre çöktüğü; bazı alanların ise yılda 3.9 milimetreye kadar yükseldiği tespit edildi.

Çok yakın mesafelerde bile oldukça değişken farklı deformasyon oranları tespit edildi. Bu deformasyonlardan en yüksek çökme oranlarından biri stadyumun batısında görüldü.

Bariz zemin çatlaklarından dolayı deformasyonların çoğunlukla çökme şeklinde dikey yönde meydana geldiği anlaşıldı.
Ancak çok yakın mesafedeki farklı çökme oranları ve zemin çatlakları birlikte düşünüldüğünde alan üzerinde hem yatay hem de dikey hareketlerin olabileceği değerlendirildi.

Çalışma, uydudan elde edilen bu sonuçların yerde yapılacak ölçümlerle pekiştirilmesiyle tamamlanacak. 

STADYUMUN BATI TARAFINDAKİ ÇATLAKLAR: Stadyumun (a), (b), (c), batı tarafında belirgin zemin çatlakları tespit edildi.

“DOLGU KLASİK YÖNTEMLE GELİŞİGÜZEL YAPILDI” 

Peki bu tespitler ne anlama geliyor. Konuyu en başından bu yana yakından takip eden Karadeniz Teknik Üniversitesi’nin duayen öğretim üyelerinden emekli jeoloji uzmanı Prof. Dr. Osman Bektaş SÖZCÜ’ye anlattı.

Prof. Dr. Bektaş uluslararası makalenin ışığında şu tespit ve değerlendirmelerde bulundu: 

• 2019 yılında KTÜ İnşaat Bölümünden Prof. Dr. Erol Şadoğlu birlikte spor tesisinin farklı oturmalardan dolayı deforme olduğunu ve az hasara uğradığını ortaya koymuştuk.  Yeni makaledeki veriler 2016-2020 uydu verileri oturmaların devam ettiğini gösteriyor. Bu oturmalar ve deformasyon yapıları izlenmeli. Az hasar ve oturmaların devam edip etmediği kontrol edilmelidir.
• Akyazı dolgusu zemin iyileştirilmesi yapılmadan klasik yöntemle gelişigüzel doldurulduğundan taşıma kapasitesi düşüktür.
• Bu nedenle farklı oturmaları en aza indirmek amacıyla tesis kazıklar ve radye temel üzerinde taşıtılmaya çalışılmıştır.
• 4 bin 500 fore kazığa rağmen yapıda deformasyon varsa, demek ki fore kazıklar yeterince çalışmadı veya etkili olmadı demektir.
• Beklenenden daha fazla farklı oturmaya tahammül edemeyen yapı yatay, düşey yer değiştirme ve dönme hareketlerine bağlı olarak kırılma deformasyonu göstermeye başlamıştır.

“TESİS SAAT YÖNÜNDE DÖNÜYOR” 

• Tesisin bir bütün olarak saat yelkovanı yönünde dönme deformasyonuna uğradığını söylemek mümkündür.
• Jeolojik, inşaat ve uydu ölçüm bilgilerine göre aynı dolgu üzerinde yapılması planlanan Şehir Hastanesinin geleceği spor tesisinin akıbeti ile örtüşmektedir.
• Zeminin homojen bir biçimde yani düzgün oturması tolere edilebilir ancak heterojen yani yer yer farklılık gösteren çökme ve yükselmeler yapının deforme olmasına neden oluyor.

“YAPI DEFORMASYONA DAYANAMADI”

• Yani yapıda kırılmalar, açılmalar,  dönmeler vs oluyor. Bu deformasyon yapılarını ben ve İnşaat Mühendisi arkadaşım Prof. Dr. Erol Şadoğlu stadın içinde yaptığımız çalışmayla bizzat tespit etmiştik.
• Şimdi bu makalede bir de stadın dışında çatlaklar tespit  edilmiş oldu. Eğer bina düzgün otursaydı, bu çatlaklar, açılmalar olmazdı. Ama bu uluslararası makalede de görüldüğü gibi, stadın dışında ve stadın içinde çatlaklar açılmalar var…

• Bu neyi gösteriyor: Deformasyon o kadar fazla ki, bina bu deformasyona dayanamadı, enine çatlaklar boyuna çatlaklar, hatta dönmeler gelişti.

Jeoloji Mühendisi Prof. Dr. Osman Bektaş ve İnşaat Mühendisi Prof. Dr. Erol Şadoğlu stadyumdaki deformasyonları tespit etti.

“STADYUM DEFORME OLUYOR” 

İster uydudan ölçüm, ister yerden ölçüm, hangisi olursa olsun değişmeyen bir sonuç var: Stadyum deforme oluyor.
Stadyumun, binanın içine girdiğiniz zaman, duvarlarda, yerlerde açılmalar çatlaklar var. Bunları gördük tespit ettik. Bu çatlakları müteahhidin sıvayla kapatmaya çalıştığını da biliyoruz.
Şimdi önemli olan şu, bu deformasyon ne kadar devam edecek, azalacak mı, yoksa artacak mı? Artarsa stadın, yıkılmasına sebebiyet verebilir. Eğer bu oturmalar devam ederse binada müthiş bir şekilde kırılmalar çökmeler başlar. Dolayısıyla bu oturmaların sürekli olarak kontrol edilmesi lazım.

“ŞEHİR HASTANESİNİN GÜVENLİĞİ DE SORGULANMALI”

Radye temel deforme olduğuna göre onun altındaki fore kazıklarda bir sıkıntı bir deformasyon var demektir. Peki fore kazıkların deformasyonu neyi gösteriyor… Zeminde farklı oturmalar kaymalar olabileceğini gösteriyor. Yani bir bütün olarak deformasyon var. Bu da yapılacak Şehir Hastanesi’nin güvenliğini de sorgulanmasına neden oluyor.

Hastanenin yapılmasında bu sorunların dikkate alınması ve mutlaka çözülmesi gerekiyor. Ben bunu üst makamların hepsine, bakanlıklara yazdım. Konuştum. Geldiler görüşmeler yaptılar. Ama hiçbir değişiklik yapmadan, inceleme yapmadan aynı sistemle şehir hastanesini yapıyorlar. İnşallah bir sıkıntı yaşamayız.

DEPREM OLSA BU ALANDA SIVILAŞMA KAÇINILMAZ

Kaldı ki bu binalar eski deprem yönetmeliği haritasına göre yapıldı. Yani bugünkü deprem tehlikesi haritasına göre bina zaten risklidir. Çünkü Trabzon’da deprem tehlikesi yeni haritada iki kat artmıştır. Yani bu neyi gösteriyor… Bölgenin bugünkü deprem tehlikesi haritasına göre riskli olduğunu gösteriyor. 

CUMHURBAŞKANI’NA MEKTUP
Uluslararası makalede kendisinin iki makalesinin de referans verildiğini hatırlatan Bektaş, “Ben bu konuda ‘Akyazı’da olanları bilmek vatandaşın hakkıdır’ diyerek Sayın Cumhurbaşkanı’na açık bir mektup yazdım. Bütün uyarılarımıza rağmen hiçbir şey yapılmadı” dedi. 

Uyarılarının ardından Sağlık Bakanlığı’ndan arayanlar olduğunu ancak hiçbir ciddi çalışmaya dönüşmediğini kaydeden Prof. Dr. Bektaş, “Çünkü Türkiye’de ne hata yaparsan yap bunun sorumluluğu yoktur, tazminatı yoktur, Allah bizi affetsin der geçerler” diye konuştu. 

YÜRÜTMEYİ DURDURMA DAVASI Öte yandan Trabzon Şehir Plancıları Odası, Kalyon İnşaat tarafından dolgu alanına inşa edilen yaklaşık 1.1 milyar lira maliyeti olan 900 yataklı Trabzon Şehir Hastanesi inşaatı ile ilgili yürütmeyi durdurma ve iptal davası açtı.