Siyasetteki Sağ ve Sol Kavramları Nereden Türedi?

Günümüzde hangi coğrafya, millet, toplum ya da devleti incelersek inceleyelim; sağcı ya da solcu gibi bir sınıflandırmaya rastlamamız mümkündür. Bazı fikirler ve tercihler sağ olarak tanımlanırken; bazı kavramlar ise sol olarak tanımlanmaktadır.

Bugün; sınırları her ne kadar kültür ve devletlere göre değişebilse de ana hatları aynı olan sağ ve sol kavramlarının tarihi hikâyesini sizlere anlatacağız. Eğer hazırsanız; telefonlarınızı saklayın, siyasetin sağ ve sol kavramlarını bütün detaylarıyla sizlerle paylaşıyoruz.

Fransız Meclisi’nde sağ ve sol tarafta oturan temsilciler, dünyanın kaderini değiştirdi

1789 yılında Fransa’da Fransız Devrimi yaşanırken; parlamentoda da çetin bir ortam vardı ve fikir ayrılığı yaşayan iki grup arasında sert tartışmalar yaşanıyordu.

Fransız Parlementosu’nda Başkanlık makamının sağ tarafında oturanlara “sağcı” ve savundukları fikre “sağ” adı verildi. Aynı şekilde Başkanlık makamının sol tarafında oturanlara “solcu” ve savundukları fikre de “sol” adı verildi.

Fransız Parlementosu’nun sağcı ve solcuları

Fransız Devrimi’nin sağcıları; hiyerarşi, gelenek, kiliseye bağlılık, kilisenin liderliğini savunma ve sosyal eşitsizlik gibi fikir ve düşünceleri savunuyorlardı.

Solcular ise tahmin edeceğiniz üzere sınıf eşitliği, özgürlük, kilisenin sadece dine liderlik etmesi, sosyal eşitlik ve laiklik gibi kavramları savunuyorlardı. Günümüzden 233 yıl önce türeyen bu iki kavram, Fransız Devrimi Dönemi’nde bu şekilde doğmuştu.

Sağ ve solun Fransa dışına çıkarak dünyaya yayılışı

Tahmin edilenin aksine sağ ve sol kavramları, İngiltere’ye Fransa’dan hemen değil; tam 120 yıl sonra geçti. Yani dünyada siyasi ve politik anlamda sağ ve sol kavramları 120 yıl boyunca sadece Fransa’da kullanıldı. 120 yıllık aranın ardından, 1900’lü yılların başında (20. yüzyıl) sağ ve sol kavramları İngiltere’ye taşındı ve ordan da tüm dünyaya yayıldı.

Hem Fransa’dan İngiltere’ye geçen hem de ordan bütün dünyaya yayılan sağ-sol kavramlarını Fransa’daki haliyle birebir kabul etmek imkânsızdır. Sağ ve sol kavramları her ülke, toplum ve kültürde belirli sınırlar dahilinde farklı şekilde yorumlandı.

Dünya genelinde sağ ve solun genel sınırları

Her ne kadar istisnalar mevcut olsa da; sağ fikirlerin içinde “din, gelenekçilik, muhafazakârcılık, liberalcilik, demokratçılık ve çilik” gibi kavramlar bulunurken; sol fikirlerin temelinde “insan, eşitlik, özgürlük, sosyal adalet” gibi kavramlar vardır.

Ayrıca; sol ve çilik birbirlerine uzak kavramlarmış gibi dursa da dünyada çi pek çok sol tabanlı parti bulunmaktadır. Nelson Mandela, Mahatma Gandi, Saddam Hüseyin, Muammer Kaddafi, Beşşar Esad, Doğu Perinçek çi solcu olarak sayabileceğimiz isimlerden sadece birkaçıdır.

Neredeyse tüm din ve inançlarda sağın üstün görülmesi

Sağ ve sol dediğimizde hiç şüphesiz aklımıza gelen ilk yargılardan biri de sağın; din ve inancı ön plana koyması ve solun laik bir anlayışta olmasını açıkça söyleyebiliriz. Kaderin cilvesi mi dersiniz yoksa adı konulmamış başka bir şey mi bilinmez ama neredeyse tüm inanç ve dinlerde sağ, soldan üstün tutulmuştur.

Örneğin İslam dininde Kur’an-ı Kerim’de yazılanlara göre;

• Hz. İbrahim, putları sağ eliyle yıkar.
• Allah, Hz. Musa’ya Tur Dağı’nın sağ tarafından seslenir.
• Hesap günü, mükâfatlandırılacak kişilerin amel defteri sağ taraftan verilir.
• Bunların dışında çoğu kez işlerimizi sağ elimizle hallederiz. Sol el ya da ayak, uğursuzluk olarak nitelendirilir.

İncil’de yazanlara göre ise;

• Allah, çarmıha gerilerek öldürülen Hz. İsa’yı önder ve kurtarıcı olarak kendi sağına yükseltmiştir.
• Hz. İsa, balık tutmada başarılı olamayan havarilere; ağı, kayığın sağ yanına atmalarını, bu sayede balık tutabileceklerini söylemektedir.

Merkez, merkez sağ, merkez sol, aşırı sağ, aşırı sol, ortanın solu…

Merkez kavramı, tahmin edeceğiniz üzere hem sağ hem de soldan beslenip keskin sınırları olmayan fikirleri kapsar.

Merkez sağ ve merkez sol ise tamamen sağ veya sol olmayıp merkezden sağ ya da sola biraz daha yakın olan kavramlardır. Aşırı sağ ve aşırı sol ise normal sağ ve sol kavramlarının aşırıya kaçmış halidir. Aşırı sağ ve aşırı sol için verilebilecek en açık örnek Adolf Hitler ve Josef Stalin’dir.

Ülkemizdeki bazı partilerin mevcut siyasi tanımı

Merkez: Genç Parti

Merkez Sağ: Demokrasi ve Atılım Partisi, Demokrat Parti, İYİ Parti

Merkez Sol: Cumhuriyet Halk Partisi, Memleket Partisi

Sağ: Adalet ve Kalkınma Partisi*, Gelecek Partisi

Sol: Halkların Demokratik Partisi, Vatan Partisi

Aşırı Sağ: Büyük Birlik Partisi, çi Hareket Partisi, Saadet Partisi, Yeniden Refah Partisi

Aşırı Sol: Türkiye İşçi Partisi

*Bazı kaynaklarda aşırı sağ olarak da tanımlanmaktadır.

Peki ya sizler sağ ve sol kavramları için neler düşünüyorsunuz? Sizce teknoloji ve dünya ne kadar gelişirse gelişsin; sağ ve sol yaşamaya devam edecek mi yoksa bir yerden sonra insanlar bu kavramları rafa mı kaldıracak? Fikir ve düşüncelerinizi yorumlar bölümünde bizlere iletebilirsiniz.

Kaynaklar: 1 / 2 / 3 / 4 / 5 /

Not: Siyasi kavramlar ve partilerin isimleri alfabetik olarak sıralanmıştır.

BONUS: