Haberleri takip eden herkesin gördüğü gibi tüm dünya ekonomik olarak zor zamanlardan geçiyor ve sık sık resesyon olarak anılan bir kavramdan …
Haberleri takip eden herkesin gördüğü gibi tüm dünya ekonomik olarak zor zamanlardan geçiyor ve sık sık resesyon olarak anılan bir kavramdan bahsediliyor. Makroekonomi alanına ait bir terim olan resesyon, en genel tanımıyla ülke ekonomisinde yaşanan durgunluk anlamına gelmektedir. Pek çok farklı nedene bağlı olarak ortaya çıkan resesyon durumu, dünyanın tüm ekonomilerinde zaman zaman yaşanmaktadır.
Bir ülke ekonomisinde resesyon durumundan bahsedebilmek için birkaç aylık ekonomik verilerin incelenmesi gerekmektedir. Hatta bazen bu ekonomik veriler henüz durgunluk başlamadan bunun işaretini verebilir. Ekonomik terimler biraz kafa karıştırıcı olabileceği için gelin en net haliyle resesyon nedir, neden olur, böyle bir durum ortaya çıktığı zaman sıradan vatandaş nasıl etkilenir yakından inceleyelim.
Resesyon nedir, neden olur, resesyon olduktan sonra neler yaşanır?
Temelden başlayalım, resesyon nedir?
Bir ülke ekonomisinde yaşanan durgunluk durumu, makroekonomi tarafından resesyon olarak adlandırılır. Resesyondan söz edebilmek için ülke ekonomisinin son iki çeyreğindeki yani son altı ayındaki bazı ekonomik veriler incelenir. İncelenen ekonomik veriler arasında gayri safi milli hasıla, reel gelir, istihdam seviyesi, endüstriyel üretim, toptan satışlar ve perakende satışlar vardır.
İncelenen tüm bu ekonomik verilerde aşağı doğru seyreden bir ivme yani düşüş olduğu zaman bu durum ekonomik durgunluk yani resesyon olarak adlandırılır. Temel tanıma göre bu düşüş son iki çeyrek boyunca yaşanmalıdır ancak Ulusal Ekonomik Araştırma Bürosu bu durumun birkaç ay yaşanmasının bile resesyon olarak adlandırılabileceğini söylemektedir.
Sanayi Devrimi sonrası tüm dünya ülkelerinin ekonomileri makroekonomik düzeyde büyüme eğilimi göstermişlerdir. Yani tüm ülke ekonomileri değişen oranlarda da olsa büyümektedir. Aylık bazda bazen bu büyüme durabilir. Ancak söz konusu büyümenin uzun süreli durması ve pek çok farklı ekonomik alanda kendisini göstermesi demek, o ülkede ekonomik durgunluk yani resesyon var demektir.
Resesyon neden olur? Sebepleri:
Ani gelişen ekonomik şoklar:
Ekonomi piyasaları üzerinde ciddi finansal hasar yaratan durumlar, ani gelişen ekonomik şok olarak adlandırılır. Örneğin 1970’li yıllarda OPEC’in herhangi bir uyarıda bulunmaksızın Amerika Birleşik Devletleri’ne petrol vermeyi kesmesi büyük bir ekonomik şok olmuştur. Daha yakın tarihli bir örnek vermek gerekirse COVID-19 pandemisi ile birlikte yaşananlar da dünya çapında büyük bir ekonomik şoktur.
Aşırı borçlanma:
Ekonominin büyüme eğilimi gösterdiği dönemlerde bireyler ve işletmeler uygun fiyatlara bol bol borçlanırlar. Ancak bir noktada işler bozulur ve hem bireyler hem de işletmeler borçlarını ödeyemez hale gelirlerse ekonomi piyasasında büyük bir boşluk olur. Yaşanan bu boşluğun bir türlü kapatılamaması sonucu resesyon kaçınılmazdır.
Varlık balonları:
Birkaç kişi anlamsız bir şekilde X hakkında yatırım yapmaya karar verip daha sonra batabilir. Ancak bu anlamsız yatırımlar ülke ve hatta dünya çapında olursa ortaya çıkan varlık balonları hem yerel hem de küresel ekonominin sonunu getirebilir. Örneğin 1990’lı yılların sonunda ABD’de emlak üzerinde oluşan yatırım balonu sonunda 2000’li yılların ilk dönemi büyük bir ekonomik kriz doğurmuştur.
Yüksek enflasyon:
Enflasyon her zaman kötü bir şey olarak görülmez, tüm fiyatlar zaman içinde artma eğilimi gösterirler. Bu eğilim aşırı noktalara geldiği zaman merkez bankaları tarafından düzenlenen faiz oranları ile kontrol edilir. Ancak enflasyonun yüksek olması ve bu yüksekliğin neredeyse sürekli hale gelmesi, ülke ekonomilerinde kapanması zor boşluklar oluşturacaktır.
Yüksek deflasyon:
Deflasyon, enflasyonun tam tersi olarak fiyatların giderek düşmesi durumudur. Kulağa güzel gibi gelse bile bu durum zaman içinde ücretlerin de azalmasına neden olur. Sürekli düşüş eğilimi gösteren fiyatlar nedeniyle işletmeler geri çekilir ve iş dünyası harcamalarını durdurur. Bunlar olduğu zaman resesyon kaçınılmazdır.
Büyük çaplı etki gösteren teknolojik değişimler:
Sanayi devrimi sonrası büyük çaplı etki gösteren bir teknolojik değişim yaşamadık ancak her an yaşayabileceğimizi biliyoruz çünkü yapay zekanın gelişmesi ile birlikte otonom sistemleri de gelişmeye başladı. Hatta pek çok üretici yarı otonom sistemler kullanmaya başladı bile. Otonom sistemlerin yaygın hale gelmesi sonrası bugünkü resesyonu mumla arayabiliriz.
Peki, resesyon olduktan sonra neler yaşanır?
Resesyon makroekonomik bir durum olduğu için direkt olarak vatandaşı etkilemez diye düşünüyorsanız maalesef yanılıyorsunuz. Çünkü resesyon demek; gayri safi milli hasıla, reel gelir, istihdam seviyesi, endüstriyel üretim, toptan satışlar ve perakende satışlardaki düşüş demektir. Farkındaysanız tüm bu ekonomik veriler direkt olarak vatandaşın cebini ilgilendiren konulardır.
Resesyon başladığı zaman ilk olarak işsizlik artar. İşsiz kalma korkunuz artacağı gibi çok fazla işsiz olduğu için yeni bir iş bulma umudunuz da olmaz. İşinizden olmasanız bile maaş kesintileri yaşayabilir ya da hakkınız olan zamları alamayabilirsiniz. Bu durum hem ekonominin dayattığı bir zorluktur hem de patronların bol iş gücü karşısındaki şımarıklığıdır.
Resesyon olduğu zaman hisse senetleri, tahviller, gayrimenkuller ve benzeri yatırım varlıklarına yapılan yatırımlar değer kaybeder. Tasarruf ve yatırım planları bozulur. İşsizlik ve ekonomik zorluklar nedeniyle ödenemeyen borçların sonucu olarak hacizler artar. Ekonomi alt üst olduğu için işletmelerin satışları azalır ve pek çok iflas yaşanır.
Ekonomik durgunluk döneminde pek çok kişinin borç paraya ihtiyacı olduğu için kredi faizleri yükselir. Üstelik kredi puanı yeterli olmayan bireyler ve işletmeler bazen yüksek faizle bile kredi alamayabilirler. Resesyon, ekonomideki güveni azaltacağı için yatırımlar durma noktasına gelir ve anlamsız fiyat yükselmeleri ile karşılaşılabilir.
Resesyon ne kadar sürer?
Resesyon elbette sonsuza kadar süren bir durum değildir, mutlaka işler bir noktada düzelir. ABD’de yaşanan COVID-19 resesyonu 2 ay, Büyük Durgunluk 2 yıl, Dut Com Durgunluğu 9 ay, Körfez Savaşı durgunluğu 1 yıl sürmüştür. Üstelik bunlar küresel ekonomiyi etkileyen durumlar olmalarına rağmen bu kadar sürmüşlerdir. Yani bir ülke ekonomisinin yaşadığı resesyon çok daha kısa sürebilir.
Ekonomik durgunluğu ifade eden bir makroekonomi terimi olan resesyon nedir, neden olur, resesyon durumunda neler olur gibi merak edilen soruları yanıtladık ve konu hakkında bilmeniz gereken detaylardan bahsettik. Resesyon ve etkileri hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
