Osmanlı İmparatorluğu yüzlerce yıl dünyanın dört bir köşesinde hüküm sürmüş ve adını tarihe altın harflerle yazdırmıştır. Asırlar boyunca hüküm …
Osmanlı İmparatorluğu yüzlerce yıl dünyanın dört bir köşesinde hüküm sürmüş ve adını tarihe altın harflerle yazdırmıştır. Asırlar boyunca hüküm süren bu imparatorlukta hem dünyayı hem de iç düzeni etkileyen pek çok olay yaşanmıştır. Bunlardan en önemlilerinden biri ise Vaka-i Hayriye yani Hayırlı Olay’dır. Vaka-i Hayriye ile Yeniçeri Ocağı tamamen kaldırılmış ve yerine çok daha modern ve düzenli bir ordu kurulmuştur.
Peki, yüzlerce yıl boyunca başarıyla hizmet veren ve kahramanlıklarıyla andığımız Yeniçeri Ocağı neden bir günde ortadan kaldırıldı? Vaka-i Hayriye olayının yaşanmasının tek nedeni yeniçerilerdir çünkü o dönem ocak, bildiğimiz şaşalı günlerinden epey uzaklaşmıştı. II. Mahmut döneminde yaşanan ve Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması ile sonuçlanan Vaka-i Hayriye hadisesinin nedenlerine ve sonuçlarına gelin yakından bakalım.
Yeniçeri Ocağı kontrol edilemez hale gelmişti:
Bugün yeniçeri dediğimiz zaman aklımıza bir tokatla adam öldüren güçlü, yiğit, ahlaklı Türk askerleri geliyor. Öyle ancak Vaka-i Hayriye olayının yaşandığı 1826 tarihinde Yeniçeri Ocağı üyeleri belki güçlüydü ama ahlaklı değildi. Halka ve esnafa kan kusturuyor, akıllarına geleni yapıyor ve daha da korkuncu hangi padişahın tahta çıkacağına bile karışıyorlardı.
Son olarak Yeniçeri Ocağı, II. Mahmut’un babası Sultan III. Selim’i öldürmüştü. II. Mahmut bu nedenle zaten ocağa kin duyuyordu. Ancak acele etmedi. Tahta çıktıktan sonra tam 17 yıl bekledi. Kendinden önce de başlayan modern ordu çalışmalarını artık nihayete erdirmeye ve bu zıvanadan çıkmış yeniçerileri alaşağı etmeye hazırdı.
Yeniçeri kazan kaldırıyor:
25 Mayıs 1825 tarihinde Sultan II. Mahmut tarafından bir ferman yayınlandı. Buna göre Eşkinci Ocağı isimli yeni ve çok daha modern bir askeri birlik kurulacaktı. Dileyen yeniçeri de gönüllü olarak bu ocağa katılacaktı. Elbette beklenen oldu ve yeniçeri 14 Haziran akşamı isyan etti. Öldürülmekten son anda kurtulan Yeniçeri Ağası Celaleddin Ağa, durumu padişaha bildirdi.
15 Haziran 1826 gününün sabah saatlerinde yeniçeri At Meydanı’na indi ve kazanları ortaya bıraktı. Padişaha isyan anlamına gelen bu harekette yeniçerilerin tek bir sloganı vardı, ‘İstemezük!’. Normalde böyle bir olay padişahın tahttan inmesi ve diğer yöneticilerin öldürülmesi ile sonuçlanır. Ancak II. Mahmut bu isyana hazırdı.
Vaka-i Hayriye başlıyor:
Şeyhülislam Tahir Efendi, yanında 3500 ulema ile meydana indi. Yeniçeri ulemayı ikna ederse isyan başarıya ulaşacaktı ancak ikna olmadılar. O sırada II. Mahmut sancak-ı şerif çıkarmıştı. Bunun anlamı, padişahın halkı çağırıyor olmasıydı. O güne kadar görülmemiş bir kalabalık, hatta tarihte ilk kez kadınlar bile sokağa çıktı.
Sadrazam Benderli Selim Paşa, Ağa Hüseyin ve İzzet Paşa, padişahın emriyle at meydanını kuşattı. Yüzbaşı Karacehennem İbrahim Ağa tarafından tarihte ilk kez isyancı yeniçerilerin üzerine yağmur gibi top atışı başladı. Yeniçeri kışlasına kaçtı ancak bu iş burada bitmeyecekti.
Top atışının hedefi bu sefer kışla oldu ve kapılar paramparça edildi. Padişahın askerleri içeri girdi. Bu da tarihte ilk kez oluyordu çünkü yeniçeri kışlasına öyle kolay kolay girilmezdi. O gün akşama kadar 6 binden fazla yeniçeri öldürüldü. Günler boyunca yeniçeri avı devam etti. Vaka-i Hayriye hadisesi sonucunda toplam 40 binden fazla yeniçerinin öldürüldüğü düşünülüyor.
Vaka-i Hayriye sonuçları:
Padişah II. Mahmut sonunda başarmış ve atalarının yıllar boyunca uğraşıp da kazanamadığı bir zafer elde ederek bozguncu Yeniçeri Ocağı’nı tamamen ortadan kaldırmıştır. Vaka-i Hayriye tüm dünyada büyük ses getirdi. Hatta pek çok elçi, hükümdarlarının tebriklerini sunmak için sultanın huzuruna çıktı.
Peki, koca Osmanlı İmparatorluğu askersiz mi kaldı? Hiç kalır mı, zaten yıllardır üzerinde çalışılan modern ordu çalışmaları hız kazandı. Asâkir-i Mansûre-i Muhammediyye isimli yepyeni ve modern bir ordu kurularak yüzlerce yıllık imparatorluğun modern askeri dünyaya uyum sağlama çalışmaları başlamış oldu.
Vaka-i Hayriye neden önemli?
Osmanlı İmparatorluğu tarihine baktığımız zaman bazı yükseliş dönemleri dışında Yeniçeri Ocağı’nın devamlı hem halka hem de saraya zorluk çıkardığını görürüz. Esnafa ve halka eziyet ediyor, istedikleri padişah ya da vezir göreve gelmezse isyan ederek var olan yöneticileri öldürüyorlardı.
Yıllardır modern ordu çalışmaları yapılmasının da nedeni buydu. Koskoca imparatorluğu bir avuç zorba asker yönetemezdi. Bu açıdan bakarsak Vaka-i Hayriye olayı, imparatorluğun sivilleşmeye başladığı dönemdir demek yanlış olmaz. Geçmişin pasını taşıyan Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılması, Osmanlı İmparatorluğu’nun modern dünyaya uyum çabasını da gösterir.
II. Mahmut döneminde Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılarak modern ordunun kurulması ile sonuçlanan Vaka-i Hayriye hadisesi nedir, nedenleri ve sonuçları nelerdir gibi merak edilen soruları yanıtladık. Vaka-i Hayriye olayı hakkındaki düşüncelerinizi yorumlarda paylaşabilirsiniz.
