Londra’nın uğruna savaştığı Falkland Adaları’yla ilgili tek derdinin petrol olduğu belgelendi

Arjantin’de askeri cuntanın dikkati stagflasyon, insan hakları ihlalleri ve toplumsal protestolardan başka yöne çevirip çi duygulara oynamak için 2 Nisan 1982’de işgal ettiği Britanya’nın Güney Atlantik’teki denizaşırı toprağı Falkland Adaları, iki ülke arasında 10 haftalık resmen ilan edilmemiş savaşa neden olmasıyla dünyada tanınıyor. Britanya’nın yeni gizliliğini kaldırdığı Falkland Adaları belgeleri ise Londra’nın savaştan önce de sonra da adalarla ilgili petrolden başka bir şeyin peşinde koşmadığını ortaya koydu.

Hazine Bakanı: Petrol gelirini bizim almamız, en adili

Gizliliği kalkan belgelerden biri, daha önce yayımlanmamış olan 21 Ekim 1991 tarihli mektup oldu. Dönemin Hazine Bakanı Norman Lamont, Dışişleri Bakanı Douglas Hurd’e gönderdiği mektupta, Falkland Adalarının olası petrol gelirinin Falklandlılara değil, Britanya hükümetine gitmesi gerektiğini telkin etti:

“Büyük miktar petrol bulunması durumunda vergi gelirlerinin Birleşik Krallık hazinesine tahakkuk edeceğinden şüphem yok. Birleşik Krallık’ın Falkland Adaları’nın özgürlüğünü güvence altına almak için diğer fedakarlıkların yanısıra çok önemli finansal fedakarlıklar da yaptığı göz önüne alındığında, bu, bana en adil yol olarak görünüyor.”

‘Petrol peşinde olduğumuz suçlamasına prim vermek istemeyiz’

İngiliz siyasi mizah dizisi klasiği ‘Emret Bakanım/Başbakanım’ dizisini çağrıştıran şekilde, Lamont, “Falkland Adaları operasyonumuzu Falkland sularında petrol bulunduğu inancının motive ettiği suçlamasına prim vermek istemeyiz: bu, gerçekten son derece uzak olurdu” diye ekledi.

Hükümet belgesi: Petrol gelirlerine erişimimiz sağlama alınmalı

Dönemin Başbakanı John Major ile Lamont ve Hurd dahil kabine bakanlarının, olası petrol gelirinin büyük kısmını Londra’nın alması gerektiğine dair görüş birliği, 1991’de onaylanan denizaşırı ve savunma politikası kabine komitesi belgesine şöyle yansıdı:

“Ticari geri dönüşü olacak miktarlarda petrol bulunursa, majestelerinin hükümetinin buna eşlik eden gelirlerin önemli kısmına erişimini güvence altına almak için gerekli önlemleri alması gerekmektedir.”

Belgede “Falkland Adalılar, görece muazzam servetin münhasır yararlanıcıları olmalı mı?” diye sorulup şu sonuca varıldı: “Petrolle ilgili gelirlere yalnızca finansal faydaların siyasi zorluklardan daha ağır basacağı aşikar olduğunda erişmeye çalışmalıyız.”

Adalılara gelirlerin nasıl paylaşılacağına karar verme yetkisi verildi

Sonuçta bakanlar, adalılara petrol yataklarının büyüklüğünü belirlemek için sismik araştırmalar yapma ve ardından gelirlerin nasıl paylaşılacağına karar verme yetkisi sunmayı kabul etti.

22 Kasım 1991’de Britanya, adaların çevresinde 200 deniz miline kadar deniz yatağı ve toprak altında hak sahibi olduğunu ilan etti.

1996’dan beri gelirler Falkland hükümetine gitti

Falkland Adaları hükümetinin petrol arama ruhsatlarını dağıtmaya başladığı 1996’dan beri tüm gelirler Britanya hükümetine değil, Falkland hükümetine gitti. 1991’den sonraki yıllara ait resmi belgelerin gizliliği henüz kaldırılmadı, ancak gelinen nokta, Londra’daki hükümeti nezdinde petrol gelirlerinin değerine kıyasla bunları talep etmenin siyasi utancının daha ağır bastığına işaret ediyor.

1970’lerden itibaren Arjantin’le gerilim tırmandı

Gizliliği kaldırılan belgeler, Londra’nın uzun zamandır Falkland Adaları çevresindeki petrolle ilgilendiğini gösterdi. 1975’te bir enerji bakanlığı yetkilisi “Bakanlarımız Falkland Adaları çevresindeki açık deniz petrolünü kullanma olasılığıyla çok ilgileniyor” diye yazdı.

Falkland Savaşı’ndan önce Britanya, adaların etrafındaki potansiyel petrol rezervleri üzerinde hak iddiasını şiddetle savundu. Arjantin 1977’nin başlarında bölge yakınında sismik araştırma yaptığında Londra resmen protesto etti. Bir enerji bakanlığı yetkilisi, “En kötü şey hiçbir şey yapmamamız olur, 200 metre hattının ötesinde denizin altında bulunabilecek herhangi bir petrolden vazgeçmemize yol açabilir” diye yazdı.

Dışişleri: Önemli olan, Arjantin’in değil, bizim petrolümüz olması

Arjantin 1981’de daha fazla arama ruhsatı dağıttığında Londra yeniden protesto etti. Bir Dışişleri Bakanlığı yetkilisi şunları yazdı: “Falkland Adaları kıta sahanlığındaki herhangi bir petrolün, yararlanma hakkıyla majestelerinin hükümetini mi yoksa Falkland Adalarını mı kast ettiğimizi belirtmeden, Britanya petrolü olarak kalmasını sağlamalıyız. Önemli olan, Arjantin’in değil, bizim petrolümüz olması.”

Thatcher, adaları Arjantin’e satacaktı, enerji rezervleri uyarısı olmasaydı

Temmuz 1980’de kemer sıkma önlemleri uygulayan Margaret Thatcher’ın başbakanlığındaki hükümet, Buenos Aires’deki cunta yönetimiyle Falkland Adaları’nın Arjantin’e satılıp egemenliğinin devredilmesi ve ardından 99 yıllığına geri kiralanması anlaşması için gizli pazarlıklar yürüttü. Dönemin Enerji Bakanı David Howell, hem Dışişleri Bakanı Lord Carrington’a hem de Başbakan Thatcher’a olası anlaşmada Britanya’nın petrol ve gaz haklarını kaybetmemesi gerektiğine dair uyarı mektupları gönderdi.

Thatcher’ın liderliğindeki savunma ve denizaşırı politika komitesi, 7 Kasım 1980’de olası geri kiralama anlaşmasının adalıların onayına sunulmasını kabul etti. Belgede şöyle denildi: “Keşfedilebilecek herhangi bir petrol için tatmin edici düzenlemeler yapmak önemli. Britanya’nın petrol gelirlerin önemli kısmına hak kazanmasını garanti edecek yollar üzerinde daha fazla düşünülmeli.”