Mehmet Doğan’a göre, Avrupa Rus petrolüne tavan fiyata kalkışırsa boru hatlarıyla gelen petrolden de olacak. Doğan benzin, dizel ve mazot alımından vazgeçilmesinin de Avrupa’daki rafinerilerin verimsiz çalışmasına yol açacağını belirtti. Doğan, doğalgaza tavan fiyatın ise mantıklı düşünülmemiş ‘ipe sapa gelmez’ bir konu olduğu görüşünde.
Ukrayna çatışması yüzünden Rusya Federasyonu‘na açılan yaptırım savaşında, AB’nin temmuzda onaylanan 6. yaptırım paketi kapsamında Rusya’dan deniz yoluyla ham petrol tedariki 5 Aralık itibarıyla tamamen kesiliyor. Avrupa Birliği, ABD‘nin de bastırmasıyla petrol ve hatta doğalgaz için tavan fiyat tartışmalarını da gündeminden düşürmüyor.
Ancak AB hükümetleri küresel petrol arz şokuna neden olmadan Rus petrolüne tavan fiyat uygulanması konusunda görüş ayrılıkları yaşıyor. AB’nin 5 Aralık’ta tavan fiyat uygulamasını açıklaması bekleniyor. G7 içerisindeki Avrupa ülkeleri Rus petrolünde tavan fiyat seviyesinin 65-70 dolar aralığında olmasını teklif ederken Polonya, Estonya ve Litvanya daha düşük fiyat, Yunanistan, Malta gibi ülkeler de daha yüksek tavan fiyat olmasını öneriyor.
Rusya Federasyonu ise tavan fiyat uygulamaya kalkışanlara petrol tedarik etmeyeceğini dile getiriyor. Moskova, böylesi girişimlerin tedarik zincirini bozacağı ve küresel enerji piyasasındaki durumu da karmaşıklaştıracağını belirtiyor.
5 Aralık’ta devreye girecek petrol yaptırımları, AB içinde Rus petrol ve doğalgazına tavan fiyat tartışmaları ve küresel piyasalara etkisini GazDay Genel Müdürü ve enerji uzmanı Mehmet Doğan ile konuştuk.
‘Avrupa’daki rafineriler verimsiz çalışmaya başlar’
Mehmet Doğan’a göre, bir yandan tavan fiyat diğer yandan Rus petrolünün deniz yoluyla alınmamasından bahseden Avrupa Birliği ve G7’nin kararlarını ne kadar düşünerek aldığı soru işareti. Rusya’nın tavan fiyat uygulayana petrol satmama kararını anımsatan Doğan, bu durumun boru hatlarıyla gelen petrolün de kesilmesine yol açacağını belirtti. Avrupalıların benzin, dizel, mazot gibi ürünleri de marttan itibaren almamaktan bahsettiğini söyleyen Doğan, bunun Avrupa rafinerilerinin çok verimsiz çalışmasına yol açacağını kaydetti:
“Bunu ikiye bölmek lazım. Birincisi doğalgaza uygulanacak tavan fiyat, ikincisi petrole uygulanacak olan tavan fiyattan bahsediyorlar. Petrolü de kendi içinde ikiye bölmemiz lazım. Çünkü bir tavan fiyattan bir de Rus petrolünü gemi yoluyla almamaktan bahsediyorlar. G7 ülkeleri, ‘Rus petrolüne 60-70 dolar bandında tavan fiyat uygulamamız lazım’ diyorlar. G7 içinde AB ülkeleri de var. Polonya gibi ülkeler daha da düşük tavan fiyat olması gerektiğini, çünkü Rusya’nın savaşı petrolle finanse ettiğini söylüyor. AB, ‘5 Aralık’tan itibaren deniz yoluyla Rus petrolü almayacağım’ diyor. Boru hatları yoluyla gelene bir şey demiyor. Macaristan gibi ülkelere 18 ay süre tanındı. Fakat bu öyle garip bir denklem ki bunun içinde Rusya’nın açıklamaları var, ‘Petrole tavan fiyat uygulayanlara satmayacağım’ diyor. Buranın getirisi şu olabilir ki bu Avrupa için korkunç bir senaryo. Ne kadar bunu düşünüyorlar farkında değilim, çünkü bugüne kadar aldıkları kararları düşünerek aldıklarını göremiyorum. Boru hatlarıyla gelen petrolün de kesilmesine neden olur bu. Eğer tavan fiyat uygulama kararı alırsa G7 üyeleri, Avrupa her ne kadar ‘Boru hatlarından alacağım, sadece deniz yolunu keseceğim’ dese de etkisi olur. Diğer taraftan da benzin, dizel, mazot gibi şeyleri de marttan itibaren almayacağız diyorlar. Avrupa’da rafineri çok verimsiz çalışacak. Rus petrolü olmadan bütün rafineriler ağır ve hafif petrollerin karışımına göre tasarlanmıştır, rafineriler çalışır ama düşük verimlilikte çalışacaklar. O yüzden Amerika, Venezuella ile anlaşmak zorunda kaldı. G7’den Japonya nasıl bir tavır alacak bilmiyorum. Onlar da petrol alıyorlar, onların da petrollerinin kesilme durumu gündeme gelecek. Biz daha bu işi nasıl karıştırabiliriz diyerek böyle bir uygulamaya geçiyorlar. Ama gördüğüm kadarıyla rafine ürünler bundan çok fazla etkilenir. Fiyatları artar, çünkü Avrupa’daki rafineriler verimsiz çalışmaya başlar. Böyle olunca maliyete etkisi olur. Daha beteri boru hattıyla gelen de giderse Avrupa için bambaşka bir dünya olur, etkileri de her tarafta gözükür.”
‘Bir sürü ülke Rus petrolünü almaya devam edecektir’
Bazı Avrupa ülkelerinin sadece boru hattıyla petrole ulaşabildiğini anımsatan Doğan, tavan fiyat uygulanması halinde ellerindeki boru hattıyla gelen petrolden de olacaklarını belirtti. Doğan, Hindistan ve Çin gibi birçok ülkenin Rus petrolünü satın alma şansı olabileceğine ederken, tavan fiyatın uygulanmaması gerektiği görüşünü dile getirdi:
‘Doğalgaza tavan fiyat üzerinde mantıklı düşünülmemiş bir konu’
Doğalgaz meselesinin ‘üzerine mantıklı şekilde hiç düşünülmemiş bir konu’ olduğunu söyleyen Doğan’a göre, bu ‘çok fazla para kazanmayın’ mantığı ile serbest piyasaya müdahale eden garip bir uygulama olur. Doğan, bu meselede 13 Aralık’ta yapılacak toplantıdan sonuç çıkmayacağını düşünürken, “Çünkü ipe sapa gelmez bir kural manzumesi” vurgusu yaptı:
‘Türkiye’nin enerji köprüsü, ticaret merkezi olma meselesi için yatırım gerekli, en azından 4 senelik bir konu’
Türkiye’nin enerji merkezi üssü haline getirilmesinin kısa vadede olmayacağını ve yeni boru hatları gerektiğini belirten Doğan, burada verilen mesajın Türkiye’nin elindeki gazla yaz dönemlerinde AB’ye yardım durumu olabileceğini söyledi. Ancak Doğan, Türkiye’nin de Rusya gazına bağımlı olduğunu anımsattı:
‘Türkiye’nin Bulgaristan üzerinden gaz getirme şansını Avrupalılar bloke etti, şimdi bu kapının açılmasını istiyorlar’
The Economist dergisi son kapağında Türkiye’yi kattığı ‘donan Avrupa’ haritasına yer verirken, Mehmet Doğan iki yüzlü davranışlara dikkat çekti. Doğan vakti Türkiye’nin Bulgaristan üzerinden gaz getirme şansını Avrupalıların bloke ettiğini anımsatırken, şimdi de bu kapının açılmasını kendilerinin istediğini belirtti:
‘Biz bu kış kriz yaşamayacağız’
Doğan, Türkiye’nin ekim ve kasım aylarında iyi hareket edip yüksek miktarda LNG aldığını belirtirken, Çin’de kapanmalardan ötürü talep düşmesinin hem Türkiye hem de Avrupa’nın işine yaradığını söyledi. Doğan’a göre, Türkiye’de bu kış bir kriz yaşamaz:
