Emeklilikte Yaşa Takılan ( Eyt ) ve bu nedenle henüz emekli olamamış vatandaşların merakla beklediği süreçte sona yaklaşılıyor. Bu yılın sonuna …
Emeklilikte Yaşa Takılan ( Eyt ) ve bu nedenle henüz emekli olamamış vatandaşların merakla beklediği süreçte sona yaklaşılıyor. Bu yılın sonuna doğru tamamlanması planlanan çalışmalar tamamlandığında taslak, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Vedat Bilgin tarafından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’a sunulacak.
İLK YIL MALİYETİ 110 MİLYAR LİRAYI BULABİLİR
Yüz binlerce insan heyecan içerisinde EYT çalışmasını beklerken, düzenlemenin hazineye ne kadara mal olacağı ise merak ediliyor. Yaklaşık 5 milyon kişinin faydalanması beklenen çalışmada, tüm vatandaşların aynı anda emekli olamayacağı öngörülüyor. Masada 3 formül tutulurken EYT’nin ilk yılında hazineye maliyetinin ise; 90-110 milyar lirayı bulacağı tahmin ediliyor.
1 MİLYON KİŞİ YARARLANABİLECEK
Türkiye Gazetesi’nin haberine göre belirlenecek modelde, emekli olmak için yıl ve prim gününü doldurmak gerekiyor. Mesela, emeklilikte süre şartı 25 yıl olarak alındığında; kişi, 25 yılı doldursa bile prim gününü doldurmamış olabiliyor. Benzer şekilde, 1999’un eylül ayı öncesinde işe giren kişinin de 25 yılı dolmamış kabul ediliyor. Bu nedenle emeklilik zamanı, 2024’ü bulabiliyor. Bu kapsamda EYT’de emekliliklerin topluca değil, parça parça gerçekleşmesi söz konusu oluyor. Dolayısıyla düzenlemeden ilk etapta şartları taşıyan yaklaşık bir milyon kişinin yararlanması öngörülüyor. Vazgeçilen primlerle birlikte EYT’nin ilk yılında hazineye 90-110 milyar lira arası bir maliyet getirmesi bekleniyor.
3 FORMÜL GÜNDEMDE
Uzmanlar, EYT’lilerin bir kısmının tekrar çalışacağını veya emekli olanların yerine yeni istihdamlar ile vazgeçilen primin bir kısmın yeniden kazanılacağını ve prim için borçlananların ödemelerini hesaba katarak bu maliyetin daha da düşeceğini hesapladı. Bu çerçevede, yükün aydan aya hem kademelendirileceğini hem de düşeceğini belirtti. Uzmanlar söz konusu yükü “katlanılabilir” olarak nitelendirdi.
FİNLANDİYA MODELİ: Masadaki ilk seçenek, aylıklardan bir miktar kesinti yapılarak herhangi bir yaş şartı aranmaksızın 1999 öncesi işe girenlerin emekli edilmesi. Bu formülde aylıklardan yüzde 2-3 kesinti yapılıyor ve emekliliğin önü açılıyor. Bu model daha önce Finlandiya’da uygulanmıştı. Finlandiya, daha sonra bu modelden vazgeçmişti.
YAŞIN DÜŞÜRÜLMESİ MODELİ: EYT’de bir diğer seçenek de emeklilik yaşının düşürülmesi. Erkeklerin ve kadınların emekliliğinin 2-3 yaş kadar öne çekilmesini öngören formül de konuşuluyor. Uzmanlar ise bu seçeneğin farklı bir EYT sorunu ortaya çıkaracağını, şimdikinden farklı olarak sadece yaşa takılanların, yaş aralığının değişeceğini değerlendiriyor.
1999 FORMÜLÜ: 8 Eylül 1999 öncesi işe giren kadınlarda 20 yıl, erkeklerde 25 yılı ve prim gününü doldurmuş olanların, doğrudan emekli edilmesi ise bir diğer alternatif. Uzmanlar, bu formülün en uygulanabilir metot olduğunu ifade ediyor.
EYT PROBLEMİNİN KAYNAĞI NE?
8 Eylül 1999 öncesi işe girmiş olanlar için emeklilikte yaş şartı aranmıyordu. O dönemde yıl ve prim gününü dolduran emekli olabiliyordu. Daha sonra emeklilik için kademeli olarak yaş şartı getirilmişti. Bu da EYT sıkıntısını ortaya çıkarmıştı.
