Çoğumuzun anaokulu ve ilkokul dönemlerinden de bileceği üzere, çocuklara dört işlemi öğretmek için renkli blokların kullanılması son derece …
Çoğumuzun anaokulu ve ilkokul dönemlerinden de bileceği üzere, çocuklara dört işlemi öğretmek için renkli blokların kullanılması son derece yaygın bir yöntemdir. Bu yöntem ile birlikte çocuklara toplama, çıkarma, çarpma ve bölme gibi temel matematik işlemlerin öğretilmesi daha kolay bir hale gelebilir.
Ancak görünen o ki bu yöntem sayesinde bazı deniz canlıları da matematik öğrenebilir. Bilim insanları tarafından benzer bir eğitime tabi tutulan çiklitlerin ve vatozların, başarılı bir şekilde basit matematik işlemlerini öğrenebildiği keşfedildi.
Deniz canlılarına temel matematik öğretildi
Scientific Reports dergisinde perşembe günü yayınlanan bir makaleye göre, araştırma ekibi bu hayvanların temel matematik öğrenme yeteneği sergilediklerini ve hatta bu bilgileri kendilerine verilen küçük mantık bulmacalarını çözmek için kullandıklarını ifade etti. “Hayvanları basit toplama ve çıkarma işlemleri yapmaları için eğittik” şeklinde konuşan Bonn Üniversitesi Zooloji Enstitüsü’nden ve çalışmanın baş yazarı Vera Schluessel, “Bunu yaparken, bir başlangıç değerini birer birer artırmak veya azaltmak zorunda kaldılar.” diye de sözlerine ekledi.
Araştırma ekibi, ilk olarak tanka koydukları bir hayvana bir ila beş arasında kare, daire ve üçgen içeren bir görüntü verdiler. Bazen farklı boyutlarda ve karışık bir şekilde olan bu şekillerde renk olaraksa sadece mavi ve sarı kullanıldı. Mavi renk “bir tane ekle” anlamına gelirken, sarı renk ise “bir çıkar” anlamına geliyordu. Mesela üç mavi kare gösterilmesi halinde bu, “3+1” ile eş anlamlıydı. Bu ilk aşamada hayvanların tasvir edilen nesnelerin sayısını tanıması ve aynı zamanda renklerinden hesaplama kuralını kavraması gerekiyordu.
Kendisine gösterilen resmini ezberledikten sonra her bir hayvana bu sefer iki yeni resim verildi. Resimlerden birinde bir tane daha az şekil varken, diğerinde iki tane daha fazla şekil bulunuyordu Gösterilen resmin şekline ve rengine bağlı olarak ise hayvanlar, bu görsele karşılık gelen ikinci görüntüye doğru yüzmek durumundaydı.
Örnekle anlatmak gerekirse: Diyelim ki bir vatoza ilk önce dört sarı şekil gösterildi. Bu onlara 4-1 nedir diye sormakla eşdeğerdi. Buna göre iki yeni görüntü gösterildiğinde vatozun yapması gereken, üzerinde üç şekli olan resme doğru yüzmektir. Bu işlem bize şu an oldukça basit gelebilir ancak bu, balık gibi bir canlının kavraması için son derece zordur. Konuya dair “Orijinal resim, iki sonuç resmiyle değiştirildiğinde, her ikisini de çalışma hafızasında tutmaları gerekiyordu. Ve daha sonra doğru sonuca karar vermeleri gerekiyordu.” ifadelerini kullanan Schlussel, “Genel olarak, karmaşık düşünme becerileri gerektiren bir başarı.” şeklinde kaydetti.
Hayvan denekler cevabı doğru verdikleri her seferde küçük bir ödülle ödüllendirildi. Zamanla bu işlemlerde giderek daha iyi bir hale gelen deniz canlılarının en çok zorlandığı işlem ise çıkarma işlemiydi ki genel olarak düşündüğümüzde bu durumun insanlar için de geçerli olduğu söylenebilir.
Eğitim aşamasının ardındansa sıra test aşamasına geldi. Araştırmacılar, bu hayvanların yalnızca belirli görüntülerle nefis bir ödül almak için eğitilmediğinden, bunun yerine toplama ve çıkarmanın nasıl yapıldığını gerçekten içselleştirdiğinden emin olmak istediler. Bunun için eğitim sırasında 3+1 ve 3-1 işlemlerini kasıtlı olarak atlayan araştırmacılar, test aşamasında bu iki işlemle ilk kez karşılaşan hayvanların verdikleri cevabın yine de büyük oranda doğru olduğunu gözlemledi. Araştırmacılar zamanla işlemleri daha karmaşık bir hale getirse bile denekler genel olarak başarılı sonuçlar elde etti.
Deniz canlıları, insanlara benzer bir düşünce süreci sergileyebilir
Aslında geçmişte balıkların sayısal değerleri ayırt ettiğinin kanıtlanmış olduğu düşünüldüğünde bu sonuç çok da şaşırtıcı değil; ancak bu canlıların aritmetik gibi karmaşık stratejiler kullanabilmeleri yine de oldukça etkileyici. Bizim ve diğer omurgalılarının aksine, karmaşık bilişsel görevleri tamamlamaya yarayan beyin korteksine sahip olmadığı düşünüldüğünde bu canlıların bize benzer bir düşünce süreci sergilemesinin büyüleyici olduğu söylenebilir.
Bütün bunlarla birlikte araştırmacılar, bu bulguların balıkların düşündüğümüzden çok daha akıllı olduğuna ve bizden çok daha fazla saygıyı hak ettiğine dair birleşik bir kanıt havuzuna katkıda bulunduğunun altını çiziyor.
