TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, Kanal7 Ankara Temsilcisi Mehmet Acet’in sunduğu Başkent Kulisi programında soruları yanıtlıyor …
TEI Genel Müdürü Prof. Dr. Mahmut Faruk Akşit, Kanal7 Ankara Temsilcisi Mehmet Acet’in sunduğu Başkent Kulisi programında soruları yanıtlıyor. Akşit’in açıklamalarından öne çıkanlar şöyle:
TÜRKİYE’NİN İLK MİLLİ HELİKOPTER MOTORU TEI-TS1400
ATAK helikopterdeki motordan daha güçlü beygir motoru yaptık. 1400 beygire ulaştı. Testleri de geçti. Daha güçlülerinin testini yapıyoruz. Onları da halkımız yakında duyacak.
İnsan hayatını teslim edeceğimiz için motorumuzun testleri sürüyor.
Proje resmen 2017’de başladı. Ekibin üstün gayretleriyle 3 yıl 10 ayda düz beyaz kağıttan motor çalıştırdık. Ama uçması yine 8-10 yılı buluyor.
ANKA İÇİN GELİŞTİRİLEN MOTORUN ÜRETİM ÖYKÜSÜ
Bizim motorumuz 20 bin fite kadar hiç gaz kesmeden çıkabiliyor. Dünyada tek. ANKA’nın orijinal motoru 10 bin fit civarında. Biz ikiye katladık. Motor türevleri ailesi ürettik.
Aksungur 49 saat civarı havada kaldı. Bu motorlar az yakıyor.
Bu başarıyı genç, yeni mezun parlak gençlerle elde ettik. Benim gibi yurt dışında tecrübesi olan arkadaşları getirip danışman yaptık. Bu arkadaşları eğittiler. Asıl işi ama genç arkadaşlar yaptı.
Gökbey’de sertifikasyon süreci devam ediyor. Zorlu deneyler sırasında yenilemeler oluyor. Onu yapmadan sertifika almanın bir anlamı yok.
Otomotiv sektörüyle karıştırılmasın. Havacılık sektöründe rakamlar çok küçük. Haftada bir tane motor üretmek havacılıkta ciddi bir rakam. Biz ikiye çıkarmak istiyoruz.
TF 33 MOTORU PROJESİ
Yaklaşık 30-40 bin beygir arasında güç üretiyor. Bu motoru biz üretmiyoruz. Rakip firmanın motoru. NATO ülkesi olarak biz de motor altyapımızla ihalelere girebilirdik. Fakat daha önce bizlerden teklif almamışlar. Bundan 10-12 yıl önce genellikle Yunanistan’da bakımları yapılıyormuş. Yunanistan’da yapılan iş aksamış. Bizimkilere demişler bakım yapabilir misiniz diye. Bizimkiler yapabiliriz demiş. Şu anda Hava Kuvvetlerimizde kullanılan bütün F-16 uçaklarının motorları burada üretildi. Parçaları getirilip burada üretildi.
O motor gelmiş yapılmış. Gerçekten de o yetenek var. Arkadaşlarımız çok temiz bir iş çıkarmışlar. Çok memnun kalınca bir sonraki seneye ihaleyi bizimkileri çağırmışlar. Ondan beri ihaleyi bizden başka kimse alamıyor.
TF 33 motorlarında dünyadaki en büyük bakım merkezi haline geldik.
(Bu bakımların yapılmasının Türkiye’ye katkısı ne?) Birincisi prestij, ikincisi para. Ciromuzun yüzde 75’i ihracat geliri. Türkiye’ye bu işlerden para kazandırıyoruz.
Karaşahin helikopterinin üretiminin tamamı TEİ’ye ait.
MOTOR ÜRETİMİNDE HANGİ KATEGORİDEYİZ?
Havacılık motorlarında sektör ve yaklaşım olarak iki ana yaklaşım var. Bir batı teknolojileri. ABD, Avrupa ve bizim de içinde olduğumuz. Bu motorları batı teknolojileriyle mantığıyla geliştiriyoruz. Doğu teknolojisinin mantığı farklı. Ama felsefe ve altyapı tamamen farklı. Bizim altyapımız batıya uygun olduğu için bu çerçevede geliştirdik.
Çin, her yıl 5-10 milyar dolar arasında para akıtıyor bu işlere. Hindistan kendisi denedi. 17 yıl uğraştılar, istedikleri gibi bir şey çıkmadı. Kolay iş değil. Sadece bilgi yetmiyor. İmalat yeteneği gerekiyor. Tasarım güçlü, matematik güçlü ama üretecek yer bulamıyorsun. Bu motoru biz tasarladık. Herkesi dolaştık Ukraynalılar dahil. İmal etmelerini istedik, cevap yok. Sana biz satalım diyor.
Bir üst lige çıktık. Kendi motorunu geliştirenlerin ligine. Almanların tamamen bağımsız, kendi motorları yok. Teknolojileri var ama politik sebeplerden… Japonlar daha yeni geliyor. Biz ilk 4 devin peşinden gidiyoruz.
İlk önce istikrara ihtiyacımız var. 90’larda 10 ayda hükümet değişiyordu. Güçlü siyasi irade lazım ve bunun uzun sürmesi lazım. Bir karışıklık oldu ülkede Allah korusun, her şey dururdu, boşa giderdi. Devlet politikalarının sürekliliği lazım.
“5. NESİL UÇAK MOTORUNU YAPABİLECEK KAPASİTEDEYİZ”
Milli Muharip Uçağı 5. nesil. Savaş uçakları süpersonik hızla uçabiliyorlar. Yakıtı ne kadar iktisatlı kullansanız da ideal yakma noktası var. Yanma olasılığını ideal noktaya koyuyorsunuz. Hala egzozda toplam oksijenin 3’te 2’si kadar yanmamış oksijen var. İşte savaş uçaklarında uçağın arkasına boru gibi bir bölüm ekliyorlar. Oraya yakıtı tabiri caizse kovayla döküyoruz. Motorun gücü bir anda yüzde 50 artıyor. Dehşet bir etkiye ihtiyacınız var. O yüzden art yakıcıyla yapılıyordu. 3-5 dakika çalıştırırsanız yakıtı bitirirsiniz. İşte 5. nesil art yakıcıyı yakmadan süpersonik uçabilen uçaklar. TEİ olarak bu motoru yapabilecek duruma geldik.
