Milyonlarca çalışana tazminat, kıdem, işe iade ve ücret güvencesi

Emeklilik ve işsizlikte güvence olan “kıdem, ihbar, işe iade tazminatı ve boşta geçen süre ücreti” milyonlarca çalışanı doğrudan ilgilendiriyor. İş Kanunu’na göre ihbar tazminatı hem çalışan hem de işverenin güvencesi olup, haklı fesih söz konusu olmadığında taraflar tazminat yükümlülüğü altına giriyor. İhbar tazminatında süreler kıdeme göre değişirken, bir tavan ücret söz konusu olmayıp günlük brüt ücretten hesaplanıyor. İşyeri devri, satışında bu tazminat hakkı saklı kalıyor.

İşe iade davasıyla sağlanan hukuki koruma da çalışanın geçimini sağlamak için bir güvence niteliği taşıyor. İşe iade davası açmak isteyen çalışanın fesih nedeninin gerçeği yansıtmadığı ve işe iade talebiyle bir ay içinde arabulucuya başvurması gerekiyor. Davada fesih geçersiz sayılırsa çalışana kararın kesinleşmesine kadar çalıştırılmadığı süre için en fazla 4 aya kadar doğan ücret ve diğer hakları ödenir. Bu ödemeye de boşta geçen süre ücreti deniliyor. İhbar beklemeden çıkış yapıldıysa ihbar tazminatıyla beraber, ayrıca işe iade (almama) tazminatı ve boşta geçen süre ücreti hakkı doğar. İşe iade tazminatı 4-8 aylık brüt ücreti tutarında olup gelir vergisi de kesilmiyor. Boşta geçen süre ücreti de 4 aylık brüt maaş kadar hesaplanıyor.

Sabah’ın haberine göre, devlet güvencesinde olan kıdem, ihbar, işe iade almama tazminatı ve boşta geçen süre ücreti konusunda merak edilen soruların yanıtları şöyle:

İŞE BAŞLATMAMA TAZMİNATI NEYE GÖRE BELİRLENİYOR?

İşe başlatmama tazminatı dava tarihindeki ücret esas alınarak belirlenir. İşe başlatmama tazminatı brüt ücret üzerinden hesaplanır. Davayı kazanan çalışanın işe başlatılmaması durumunda 4-8 aylık ücrete kadar işe başlatmama tazminatı ödenir. En az 30 çalışanı olan işyerinde çalışanların davayı kazanması durumunda hem işe iade tazminatı hem de boşa geçen süre ücreti almaya hak kazanıyor.

BOŞTA GEÇEN SÜRE ÜCRETİ NEDİR, BRÜT ÜCRETTEN Mİ ÖDENİR?

İşe iade davasının kabulü ile çalışan ister işe başlatılsın ister başlatılmasın boşta geçen süre ücreti işveren tarafından ödenir. İş ararken çalışılmayan dönemde uğranan zararın biraz da olsa giderilmesini amaçlayan bu ücretin çalışana ödenmesi zorunlu. Boşta geçen süre ücreti işçinin iş akdinin feshinden sonraki 4 aylık dönemdeki ücretleri dikkate alınarak hesaplanır.

İŞE DÖNMEK İÇİN BAŞVURMAYIP BOŞA GEÇEN SÜRENİN ÜCRETİ İSTENEBİLİR Mİ?

İşe iade kararının tebliğinden itibaren 10 gün içinde işe başlamak için işverene başvurulması gerekiyor. Başvuru yapılmazsa fesih geçerli hale gelir boşa geçen süre için ücret talep edilemez. Arabuluculuk görüşmesinin ardından işe başlama kararı verildiyse işe gidilmesi gerekir. Aksi halde arabuluculuk tutanağındaki süreye ilişkin ücret istenemez.

İŞYERİNDEKİ DEĞİŞİKLİKLER HAKLI FESİH, KIDEM TAZMİNATI HAKKI DOĞURUR MU?

İş Kanunu’na göre işin niteliği, görev tanımı, çalışma süresi, koşullarında yapılacak değişikliklerin çalışanı bildirilmesi ve onayının alınması gerekiyor. Çalışanın kabul etmemesi durumunda kıdem tazminatı hakkı doğuyor. Kıdem tazminatının zamanında ödenmediği durumlarda, bankalarca mevduata uygulanan en yüksek faiziyle birlikte ödeme yapılması gerekir.

İHBAR TAZMİNATINDA KIDEM DE OLDUĞU GİBİ BİR TAVAN ÜCRET VAR MI?

İhbar tazminatı hesabında, kıdem tazminatında olduğu gibi bir tavan ücret söz konusu değil, günlük brüt ücret üzerinden yapılır. İhbar tazminatı 10 yıllık zamanaşımına tabidir. Ödeme ihbar süresinin bitiminde olması gereken ücret üzerinden hesaplanır. İşverenin fesih hakkını kötü niyetli kullandığının belirlenmesi durumunda işçiye ihbar tazminatının yanı sıra 3 katı tazminat verilir.

KIDEM TAZMİNATINDA HER YIL İÇİN ÖDENECEK 30 GÜNLÜK ÜCRET ARTIRILABİLİR Mİ?

Kıdem tazminatında her yıl için ödenecek 30 günlük ücret artırılabilir. Kıdem tazminatı ile ilgili 30 günlük sürenin hizmet akitleri veya toplu iş sözleşmeleri ile işçi lehine değiştirilebilir. Kıdem tazminatından sadece damga vergisi kesilmektedir, başka kesinti yapılamaz.