‘İmran Han’da bir güç kaybı yok, Pakistan halkı etrafında’

Pakistan’da ‘ABD komplosu’ diye nitelendirdiği bir güven oylamasıyla nisanda başbakanlıktan gönderilen İmran Han siyasi mücadelesini sürdürürken, Şahbaz Şerif yönetimi siyasetten men edilmesi için kolları sıvamış görünüyor.

Rusya ve Çin’le ilişkiler dahil ülkesinin çıkarlarını önceleyen bağımsız politika gütmeye çalıştığı için ABD’den aldığı tehdit mektuplarının ardından devrildiğini belirten eski Başbakan, aylardır büyük kalabalıkları toplayarak mitingler düzenliyor. Sonunda İmran Han’ın yerine meclise seçilen Şahbaz Şerif hükümeti eski başbakana siyaset yasağı için harekete geçti. İmran Han hakkında ‘terörle mücadele yasası’ çerçevesinde ağır ceza soruşturması tetiklenirken, konuşma yasağı getirildi.

Pakistan siyasetindeki gerilimi, Dumlupınar Üniversitesi’nden Asya politikaları uzmanı Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.

‘İmran Han’da bir güç kaybı yok, Pakistan halkı etrafında’

Dr. Barış Adıbelli’ye göre Şahbaz Şerif hükümeti İmran Han’ı siyasetten men etmeye çalışıyor. İmran Han’ın devrilmesinden bu yana büyük mitinglerle halk kitlelerini mobilize etmeyi başardığını belirten Adıbelli, bu yüzden ‘teröre destek verdi, halkı kışkırttı’ gibi suçlamalarla engellenmeye çalışıldığını söyledi. Adıbelli, adil bir seçim olursa İmran Han’ın ezici bir oyla tekrar iktidara geleceği görüşünde:

“Görevden alınmasından yana İmran Han hiç durmadı, Pakistan’ın her yerinde büyük mitingler düzenledi. Gerçekten mitinglere bakıldığında muazzam bir kitleyi mobilize etmeyi başardı. Halkın nezdinde epeyce bir gücü oldu. Burada İmran Han’ın karizmatik etkisinin yanında bir nevi yeni hükümetin geliş tarzına yönelik de bir şeydi. Meselede Amerika boyutu olunca özellikle Afganistan’dan çekilme meselesinden sonra Pakistan’a yönelik Amerikan tavrına bakınca, Trump döneminde ilişkiler kesilmişti, o günden bugüne bir arpa boyu yol kat edilemedi. Dolayısıyla halkta bir tepki var. Sadece İmran Han’ın başına gelenler değil halkın genel tepkisi de var. İkisi de bir araya gelince muazzam bir kitle desteği aldı. Esas gelişme, geçen ay İmran Han’ın partisinin adayı ara seçimlerde Pencap eyaletinde sandalyelerin tamamını aldı. Baktılar ki İmran Han’da herhangi bir güç kaybı yok, zaten magazinsel hayatı var, karizmatik bir özellikle İngiliz Milletler Topluluğu’nda bir etkisi var. Bir dönem İngiliz jet sosyetesinin de bir üyesiydi. Sporcu kimliği ile siyaseti bir araya getirdi, üzerine bir de Amerikan darbesini ekleyince bu Pakistan’ın bu ara aradığı bir şeydi. Halk şu anda İmran Han’ın etrafında. Erken seçim tartışmaları oldu, bundan çekiniyorlar. Seçimler 2023 Ağustos’ta, buna bile gitmeye cesaret edemeyecekler. Çünkü muazzam bir destek var. İmran Han’a o dönem ‘vatan haini’ dendi, ‘terörist’ dendi. Yani ‘teröre destek verdi, halkı kışkırttı’ gibi suçlarla bir şekilde İmran Han’ın seçimlerden men edilmesi. Eğer adil bir seçim olursa ve İmran Han’ın girmesinde herhangi bir kısıtlama olmazsa, çok ezici bir oyla tekrar geleceği görünüyor.”

‘İmran Han gerilimi çatışmaya döndürmeyecek şekilde yönetmeye çalışıyor’

Dünyada yeniden bir ‘suikast dalgası’ yaşanabileceğinin işaretlerinin geldiğini söyleyen Adıbelli, Pakistan’ın da tarihinde siyasi suikastlerin eksik olmadığını anımsattı. Ancak Adıbelli, Batılı tarzda halkla ilişkiler çalışmalarını iyi bilen İmran Han, siyasi mücadele sürecini geriLimi tırmandırmayacak şekilde yürütmeye çalışıyor

“20. yüzyılda suikast meseleleri vardı. Birinci Dünya Savaşı’nı bile çıkardı. Son zamanlarda ortadan kalktı deniyor. Eski Japon Başbakanı Abe ile başlayıp en son Dugin’in kızı, yani 21. Yüzyılın gidişatı tekrar bu tür kirli bir savaşa doğru geçiyor. Pakistan içinde Benazir Butto örneği var. Bu korkuların aslında ana nedeni bu. Magazinsel boyutu anlatırken demek istediğim buydu. İmran Han’ın inanılmaz bir PR çalışması var. Çünkü Batı kültürünü çok iyi bildiği için meseleye profesyonel yaklaşıyor ve muazzam bir siyasi ekibi var. İmran Han’ın yine Batılı tarzda bu meseleyi yürüteceğini ve gerilimin olası bir çatışmaya döndürmeyeceğini öngörebiliriz. Ama öbür tarafta İmran Han’ın son döneminde orduyla da ilişkileri bozulmuştu. Pakistan’ı gerçekte kim yönetiyor? Pakistan artık bıktı, Butto, Navaz Şerif gibi kişilikler, uzun yıllar Pakistan siyasi hayatına hakim olmuş, sonuç ortada. Halkın İmran Han’da gördüğü şu; yeni bir rüzgar, yeni bir umut.”

‘Bundan sonra İmran Han’ı nasıl susturacaklar?’

İmran Han’ın Ukrayna krizinin başında Moskova’ya gittiğini, öncesinde ABD ve NATO’nun Afganistan’daki işgalinin sona erdiği geçen sene Pakistan’da üslenme taleplerini geri çevirdiğini belirten Adıbelli, tüm bunların eski başbakanı ‘parlamento darbesine’ götürdüğünü anımsattı:

“Ukrayna krizi başladığında İmran Han’ın Moskova ziyareti olmuştu. Genelkurmay Başkanı da ocak ayında AB’yi ziyaret etmişti. Orada, ‘Batılıyız, Batıcıyız’ dediler. Burada Amerikalıların, Afganistan’dan çekildikten sonra Pakistan’dan istihbarat için üs talebi olmuştu ve İmran Han hükümeti bunu kabul etmedi. O kadar ileriye gittiler ki Afganistan’dan da yabancı ülke askerlerinin bulunmasını istemediler. Bu bağlamda Türkiye’ye Afganistan için açıktan destek vermediler. Biz orada havaalanını koruyalım derken, en büyük beklentimiz o dönem Antalya diplomasi sorununda Pakistan Dışişleri Bakanı açıklama yapacaktı, yapmadı. Dolayısıyla İmran Han’ın böyle bir şeyi vardı. Amerikalılar her zamanki gibi bir şekilde bu meseleyi ‘saray içi darbesi’ dediğimiz, -burada parlamento darbesi oldu- bir şekilde parlamentodaki açıkları kullanarak yürüttü. Bundan sonra İmran Han’ı nasıl susturacaklar? Terörle mücadele yasası üzerinden bir konuşma yasağı geldi, tutuklanma tehlikesi var. Ama eski bakanlardan biri, ‘İslamabad’ı alırız’ dedi. Muazzam bir halk desteği var, yürürüz İslamabad’ı alırız diyor. Bu noktada ordu devreye girer mi?”

‘İmran Han ‘erken seçim yapalım’ diyor, hükümet buna cesaret edemiyor’

ABD’nin Avrasya coğrafyasındaki planlarında, İmran Han’ın ‘yerli ve milli’ bir kimliğe dönüşmesiyle engel teşkil etmeye başladığını aktaran Adıbelli, sivil darbe sürecinin de bu şekilde açıldığını söylerken, bundan sonrasında sıkıntılı bir görüntü olduğu görüşünde. İmran Han’ın erken seçim talep ettiğini ancak Şahbaz Şerif hükümetinin buna cesaret edemediğini söyleyen Adıbelli, ‘darbeler tarihi’ olan Pakistan ordusunun ne yapacağının da bilinmediğini vurguladı:

“İmran Han İngiltere’yi, kültürü çok iyi biliyor. Burada ABD’nin Afganistan’dan çekilmesinden sonra Ukrayna’da başlayan süreçle birleştirdiğinizde yeni hedefi Avrasya coğrafyasında atacağı adım. Ben bunu çekilme değil yeni bir hamlenin başlangıcı olarak hep yorumladım. Bu bağlamda Pakistan yeniden kıymet kazandı. İmran Han beklenenin aksini yaptı. Beklenen şuydu; İngiliz jet sosyetesinde eski bir sporcunun duracağı yer Washington’ın yanıydı. Çünkü 2018’de böyle bir İmran Han vardı. Ama sonradan daha yerli ve milli bir İmran Han’a dönüşünce iş başka bir noktaya geldi. Dolayısıyla burada ben Şahbaz Şerif ile ordu ilişkilerinin nasıl olacağı da merak konusu. Çünkü ben onların da büyük bir konsensüs içinde olduğunu düşünmüyorum. İmran Han şunu diyor, ‘Erken seçim yapın, halk karar versin. Eğer halk beni istemiyorsa zaten ben köşeme çekilirim’. İmran Han’ın tek itirazı ‘Haksız yere, adil olmayan şekilde sandıkta değil sivil darbeyle indirildim’ diyor. Ama işin ilginci yeni atanmış hükümet buna cesaret edemiyor. Erken seçim yapamadılar. İmran Han bu çizgide devam ederse ki daha da güçlenecek, ağustosta da bu seçimlerin sıkıntılı olacağını, belki de ordunun kısmi uyarısıyla tıpkı Myanmar’daki gibi bir süre erteleneceği bir gelişme de bekleyebiliriz. Çünkü Pakistan aynı zamanda darbeler ülkesi, çok fazla başbakanın idam edildiği, suikaste uğradığı bir ülke. Dolayısıyla kolayca bir siyasi müzakereyle bu işin halledilebileceği bir ülke değil. Şu anda zaten o bölgede yoğun bir jeopolitik risk de yüksek.”

‘Mesele aslında sadece İmran Han’ın siyasi geleceğiyle ilgili değil, meselenin jeopolitik boyutu, farklı parametreleri var’

Çin ile Rusya arasındaki coğrafyanın ABD’nin hedefleri arasında olduğunu anımsatan Adıbelli, Afganistan ve Pakistan gibi ülkelerin Washington açısından önemine atıfta bulundu. Adıbelli’ye göre, mesele aslında sadece İmran Han’ın siyasi geleceğiyle ilgili değil, meselenin jeopolitik boyutu, farklı parametreleri var:

“Büyük bir stratejik oyun oynanıyor. Dış etkenler de konjonktürde büyük oranda etkili. ABD’nin buradaki projesi de önemli. İbreyi tekrar İmran Han’a çevirebilir. Belki bir noktada anlaşabilir. Bazen sağ gösterip sol vuruyor, örneğin Mısır’da. Önce Mursi’yi destek verdi, demokrasi dedi, sonra ummadığımız bir yerde Sisi’yi getirdi. ABD’nin bu tür şeyleri var. Görünmeyenleri yapabiliyor. Tekrar İmran Han ile anlaşabilir mi? Ben zannetmiyorum çünkü İmran Han bunu bir kişisel mesele haline getirdi, ‘ABD bundan sorumludur’ diyerek. Burada ABD’nin politikası ne olacak, merak ediyorum. Tayvan ile Ukrayna arasında sıkışmış bir Amerika var. Ama ben sadece bu iki bölgeyi değil, esas Asya karası, Avrasya dediğimiz o karasal coğrafyada ne var? Çin ile Rusya arasındaki coğrafya şu anda ABD’nin hedefinde. Türkiye ile birlikte başlıyor, Japon Denizi’ne kadar olan bir coğrafyada Amerika hala etkin olmak istiyor. Bunun da arayışı içerisinde. Dolayısıyla burada Afganistan ile Pakistan, Amerika için önemli üsler. Bugün Amerika Afganistan’ı terk etmedi. En son El Kaide’nin diğer liderini de hava saldırısıyla öldürdü. IŞİD Horasan meselesi var, Pakistan Talibanı var. Bunlar Çin’in Pakistan ekonomik koridoruna her gün saldırılarda bulunuyorlar. Şahbaz Şerif her ne kadar Çin ile ilişkileri devam ettireceğiz dese de İmran Han kadar Çin’e güven veriyor mu, vermiyor mu, bu nokta önemli. Mesele aslında sadece İmran Han’ın siyasi geleceğiyle ilgili değil, meselenin jeopolitik boyutu, farklı parametreleri var. Yani büyük güçlerle doğrudan ilişkileri var, büyük güçlerin oradaki küresel politikaları var. Kuşak Yol’dan giriyoruz, ABD’nin Afganistan politikasına kadar uzayıp gidiyor. İmran Han tarafı da çok sert açıklamalarda bulunuyor. Şu anda hükümetin gücü Şahbaz Şerif’in elinde. Burada orduyu da göz ardı etmemek lazım.”