Dolarizasyon Nedir, Çeşitleri ve Sonuçları Nelerdir?

Ekonomik kaygı, her geçen gün varlığını daha çok göstermeye başladı. Gelecek kaygısı, ay sonu hesaplamaları gibi problemler insanların ekonomi ile çok daha sık ilgilenmesine sebep oldu. Tabii ki bu da onların karşısına yeni ekonomi terimleri çıkardı.

Bu terimlerden biri de dolarizasyon. Dolarizasyon kendi içerisinde büyük bir terim. Dolarizasyonun çeşitleri olduğu gibi buna neden olan sebep ve sonuçları da mevcut. Bu sebepten dolayı bizde dolarizasyon hakkında derlediğimiz bilgileri yazımızda aktardık.

Dolarizasyon nedir?

Dolarizasyon basitçe yerli paranın terk edilip ülkenin herhangi bir yabancı para birimini resmi para olarak kabul etmesi anlamına geliyor. Fakat dolarizasyonun türleri mevcut olduğu için bu açıklama kısmen doğru diyebiliriz. Bu yabancı paranın başlıca kullanım sebebi yerli paranın değerini saklamakta yatıyor. Yerli paranın değer kaybetmeye başlaması birçok büyük firmayı korkutur ve bunun sonucunda da bu firmalar dolarizasyona başvurmaya devam ederler. Bu durumda zaten korkulanın başa gelmesi anlamına gelir.

Ülke ekonomisi bu konuda büyük bir faktör. Ülkenin ekonomisi kötüyse ve düzelme adına pek bir gelişim göstermiyorsa dolarizasyon hızlı bir şekilde yayılır ve yükselir. İşler ilerlemeye başladığında ise büyük firmalardan ülkedeki bütün çalışma sektörlerine sekmeye başlar. İnsanlar günlük alışverişlerini döviz ile yapmaya başlarlar ve bu durum yerli paranın tamamen ülke dışı kalıp herhangi bir dövizin resmi olarak kabul edilmesi ile son bulur. Tabii ki bu durum dolarizasyon olarak adlandırılmasına rağmen konu sadece dolardan ibaret değil. Asıl vurgulanan olay yerli para birimi dışındaki herhangi bir para biriminin kabul edilmesi olarak geçiyor.

Dolarizasyonun çeşitleri nelerdir?

• Tam (resmi) dolarizasyon
• Kısmi (gayri resmi) dolarizasyon
• Yarı-resmi dolarizasyon
• Finansal dolarizasyon
• Ters dolarizasyon

Tam (Resmi) dolarizasyon:

Ülke tamamen yerli para birimini terk eder ve dolar veya euro gibi, kısacası hangi para birimi olduğu fark etmeksizin yerli para birimi dışındaki ulusal bir dövizi yerel para birimi olarak kabul eder.

Kısmi (Gayri resmi) dolarizasyon:

Ülke içerisindeki yükselen enflasyon sonucu, insanlar doğal olarak bu enflasyona engel olmaya çalışır. Bunun sonucunda ise yerli para biriminin aksine daha sağlam ve güvenilir olan bir para birimini tercih ederler.

Yarı-resmi dolarizasyon:

Ülkenin kendi yerli para birimi dışındaki ekstra bir ulusal para biriminin ülke içerisinde kabul edilmesi yarı-resmi dolarizasyon olarak adlandırılıyor. Bu durum genel olarak enflasyonun önüne geçilemeyecek kadar yükseldiği zamanlarda söz konusu oluyor.

Finansal dolarizasyon:

Ülkedeki finansal sisteme duyulan güven azaldığı için insanlar artık yerli para birimi dışındaki bir para birimi cinsinden borca girmeye başlarlar. Bu durum tam dolarizasyonun da kapılarının aralanmaya başladığını belirtir.

Ters dolarizasyon:

Dolarizasyon türünde en zor görülen kısımlardan biri olan ters dolarizasyon, aynı zamanda en umut vaat eden tür olabilir. Çünkü bu durum genel dolarizasyon sürecinin tersine işlemesini niteliyor. Yerel para birimi yeniden değer kazanıyor ve tasarruf ve değer ölçüleri açısından ülke kalkınmaya başlıyor.​

Dolarizasyonun nedenleri nelerdir?

• Kredilerin riskli olmaya başlaması
• Enflasyonun çok dengesiz olması
• Ekonomik volatilite (Volatilite: finansal piyasalarda belirli bir ürünün belirli bir zaman içerisinde fiyatında yaşanan dengesizliktir)
• Ekonomik düşüşe karşı yabancı para cinsine yönelmek

Dolarizasyon kesinlikle hiçbir ülkenin yaşamak istemediği türden bir durum. Çünkü en başta yerel para biriminin değer kaybetmesi demek, o ülkenin egemenlik sembolünün de yavaş yavaş zarar görmesi anlamına geliyor. Bu durum devletin kendisinden yerel halka kadar herkesi olumsuz etkileyen bir durum. Halk kendi tasarrufunu sağlamaya çalışırken, firmalar mal ve hizmet fiyatlandırmalarını yaparken veya borç sözleşmelerini hazırlarken yerli para dışında dövize yönelmeleri dolarizasyonun artmasının sebeplerinden birkaçı. Bu durum ardı arkasını getirerek daha çok güvensizliği, enflasyonda yükselmeyi, yerel para birimi cinsinden iş yapan finansal varlıkların, getiri oranlarında düşüşü, dengesiz makroekonomik politikaları vb. birçok olumsuz olayı tetikleyerek dolarizasyonun hızlı bir şekilde yükselmesini ve ülke ekonomisini sarsmasını sağlar. Ülke ekonomisinin sarsılması ise tahmin edeceğiniz üzere her şeyin daha kötüye gideceğini işaretler.

Dolarizasyonun sonuçları nelerdir?

Dolarizasyonun olumlu sonuçları:

• Doğru bir şekilde yapıldığında ulusal para birimin değer kaybının engellenmesi
• Enflasyonun düşüp maliyetlerin azalması
• Ülkenin yabancı ülkelerden kredi alması azalacaktır. Buna bağlı olarak yatırımlar artacak ve ülke kalkınmaya başlayacaktır
• Belli bir süreliğine de olsa ülkenin alım ve satım gücü yerine gelir

Dolarizasyonun olumsuz sonuçları:

• Dolarizasyonun yüksek olması durumunda ülke beklenmedik olası şokları kaldıramaz ve bu duruma karşı olması gerekenden çok daha kırılgan olur
• Yerel para biriminin değer kaybetmesi sonucu ülkeye giren dövizin, yerli satışı yapılan herhangi bir şeye fiyat olarak etkisi çok yüksek olur
• Finansal sistemlerde sarsılmalar yaşandığı için ödemelere yönelik durumlar eskisine kıyasla çok daha az, dengesiz ve riskli olur
• Borçlu olmak yerel insanlara her zamankinden daha fazla yük bindirir
• Alım gücünün düşmesi gibi olumsuz sonuçlardan dolayı ülkedeki refah seviyesi düşer
• Ülkenin dış ülkeler ile olan ilişkisi zarar görebilir, problemler çıkabilir

Sonuç olarak dolarizasyonun kendi çapında olumlu sonuçları olsa da, böyle bir durumun içine girmek ülke çapında oldukça zorlu, uzun ve çetrefilli bir süreci tetikliyor ve bu olumsuz sonuçlar nedeniyle doğal olarak ülkedeki yaşam her türden zorlaşmaya başlıyor.