İSTANBUL (AA) – ABD’nin Chicago kentinde işçilerin, 1886’da iş gününün 8 saat olmasına yönelik mücadelesinin başlangıcı kabul edilen 1 Mayıs …
İSTANBUL (AA) – ABD’nin Chicago kentinde işçilerin, 1886’da iş gününün 8 saat olmasına yönelik mücadelesinin başlangıcı kabul edilen 1 Mayıs, “Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatı”nın Paris Kongresi’nde “işçilerin ortak bayramı” olarak benimsendi. Türkiye‘de 1 Mayıs ilk kez 1921’de kutlandı.
Amerikalı işçilerin, 8 saatlik iş gününü kabul ettirmek için mücadelesi 1884’te başladı. Chicago’da, Trade-Unions (İşçi Birliği) Kongresi de 1 Mayıs 1886’dan itibaren normal iş gününün 8 saat olarak belirlenmesini kararlaştırdı.
Kararın uygulanacağı gün ABD’nin büyük kentlerinde beş binden fazla grev ilan edildi. Polisle grevciler arasında çıkan çatışmalarda bir işçi öldü, çok sayıda işçi yaralandı. Üç gün süren gösteriler sonrasında sendikacılardan 4’ü idam, 4’ü ağır hapis cezasına çarptırıldı.
Milletlerarası İşçi Kardeşliği Teşkilatının 1889 Paris Kongresi’nde (II. Enternasyonalin 1. Kongresi), işçilerin dayanışmaları amacıyla yılda bir günün ortak bayram ilan edilmesi benimsendi. Amerikalı sendikacıların önerisi üzerine bu gün “1 Mayıs” olarak belirlendi.
Türkiye‘de 1 Mayıs ilk kez 1921’de kutlandı. Türkiye Sosyalist Fırkasının (TSF) çağrısı üzerine İstanbul işçileri mayısın birinci pazar günü tatil yaptı.
Ankara’da ise Sovyetler Birliği ile dostluk ilişkileri çerçevesinde, 1 Mayıs 1922’de işçi bayramı kutlandı.
Cumhuriyet’in ilanından sonra 27 Mayıs 1935 tarihli “Ulusal Bayram ve Genel Tatiller Hakkındaki Kanun” ile 1 Mayıs “Bahar Bayramı” olarak kabul edildi. 50 yıl aradan sonra ilk açık 1 Mayıs kutlaması, 1975 yılında İstanbul Tepebaşı’nda bir gazinoda yapıldı.
İstanbul Taksim’de 1977’deki 1 Mayıs mitingi sırasında çıkan olaylarda 37 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.
12 Eylül döneminde resmi tatil olmaktan çıkarılan 1 Mayıs, 30 yıla yakın aradan sonra Nisan 2009’da “Emek ve Dayanışma Günü” olarak resmi tatil ilan edildi.
Belli başlı öteki olaylar
25 Nisan
1719- Daniel Defoe’nin yazdığı Robinson Crusoe yayımlandı.
1874- Radyo dalgaları üzerinde çalışan ve bu yolla ilk haberleşmeyi sağlayan fizik bilgini Guglielmo Marconi doğdu.
1859- Kızıldeniz ile Akdeniz’i birbirine bağlayacak 101 mil uzunluğundaki Süveyş kanalının kazılmasına, Mısır’ın Akdeniz’deki kıyı kenti Port Said’de başlandı.
1915- Arıburnu Zaferi kazanıldı.
1918- Kars ve Ardahan düşman işgalinden kurtuldu.
1920- TBMM adına Başkan Mustafa Kemal Paşa’nın, “Milleti birlik ve beraberliğe çağıran ve düşman yalanlarına inanılmamasını isteyen” genelgesi yayımlandı.
1925- Mareşal Hindenburg, Almanya’nın halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu.
1926- İran’da Rıza Han Pehlevi, kendisini şah ilan etti.
1929- “Zabitler ve askeri memurların 25 yaşını ikmal etmeden evlenmemelerine” ilişkin kanun, TBMM’de kabul edildi.
1932- Başbakan İsmet İnönü, Sovyetler Birliği’ne resmi ziyarette bulundu.
1939- Alman uçak şirketi Lufthansa ile İstanbul-Berlin hattında seferlerin başlaması için sözleşme imzalandı.
1941- Atatürk’ün yaveri, Bilecik Milletvekili Salih Bozok öldü.
1945- 46 ülkeden gelen delegeler Milletler Cemiyeti’nin yerini alacak “Birleşmiş Milletleri” kurmak üzere San Fransisco’da bir araya geldi. Türkiye, 46 ülkenin katıldığı BM Uluslararası Örgütlenme Konferansı’na Dışişleri Bakanı Hasan Saka başkanlığında bir heyet gönderdi.
1946- İstanbul-Ankara hattında yataklı tren seferleri başladı.
1952- Başbakan Adnan Menderes ve Dışişleri Bakanı Fuad Köprülü, Yunanistan’a resmi ziyarette bulundu.
1953- Cambridge’den iki bilim adamı, kalıtsal özellikleri ebeveynden çocuğa taşıyan “Deoksiribonükleik Asit” (DNA) adını verdikleri molekül yapısını buldu.
1957- Fethiye’de 7,1 büyüklüğündeki depremde 67 kişi öldü.
1962- Anayasa Mahkemesi kuruldu.
1974- Portekiz’de, General Antonio Spinola’nın yönettiği askerler tarafından yapılan Karanfil Devrimi, Salazar’ın faşist diktatörlüğünü devirdi.
1990- ABD uzay mekiği Discovery’nin mürettebatı, ilk uzay teleskobu Hubble’ı, yer çevresinde alçak bir yörüngeye oturtmayı başardı.
1995- Türk Silahlı Kuvvetlerinin Irak’ın kuzeyine giren 35 bin askerinden 20 bininin geri çekildiği bildirildi.
2001- Merkez Bankasına özerklik getiren yasa TBMM’de kabul edildi.
2012- Hollanda’da, THY uçağının, 25 Şubat 2009’da İstanbul-Amsterdam seferini yaparken Schiphol Havaalanı’na inişe geçtiği sırada düşmesiyle ilgili soruşturmayı yürüten Haarlem Savcılığı, kimsenin suç işlemediğine karar verdi.
2015 – Nepal’de meydana gelen 7,8 büyüklüğündeki depremde 8 binden fazla kişi hayatını kaybetti.
2016- Mısır’da, Sina yarımadasının kurtuluş günü münasebetiyle 859 mahkum için af kararı çıkarıldı.
2017- Avrupa Konseyi Parlamenter Meclisi, Türkiye’nin denetim sürecine alınmasını kabul etti.
2021- Irak İçişleri Bakanlığı, Bağdat’ta Kovid-19 hastalarına tahsis edilen hastanede çıkan yangın sonucu 82 kişinin öldüğünü bildirdi.
26 Nisan
1936- İlk Türk romancılarından Samipaşazade Sezai, 76 yaşında İstanbul’da öldü.
1937- Adolf Hitler’in İspanya’da ayaklanan Falanjist güçlerin lideri Francisco Franco’ya gönderdiği uçaklar, Guernica’yı bombaladı.
1986- Sovyetler Birliği’ndeki Çernobil Nükleer Santrali’nde patlama oldu. 7 milyon kişinin zarar gördüğü patlama nedeniyle ortaya çıkan radyoaktif bulutlardan Türkiye de etkilendi.
1994- Güney Afrika’da ilk çok ırklı seçimler yapıldı. Oyların yüzde 62’sini alan Nelson Mandela liderliğindeki Afrika Ulusal Kongresi, seçimlerin galibi oldu.
2005- BM, CHP İstanbul Milletvekili Kemal Derviş’in BM Kalkınma Programı başkanlığına seçildiğini resmen açıkladı.
2006- “Haydar Haydar”, “El Vurup Yaremi İncitme Tabip” gibi türküleriyle tanınan Türk halk müziği sanatçısı Ali Ekber Çiçek, 71 yaşında İstanbul’da hayatını kaybetti.
2012- Pakistan Başbakanı Yusuf Rıza Gilani, Cumhurbaşkanı Asıf Ali Zerdari hakkındaki bir soruşturmayı engellemekten suçlu bulundu.
2013- Rusya’nın başkenti Moskova yakınlarında bir akıl hastanesinde çıkan yangında çoğu hasta 38 kişi hayatını kaybetti. Binadan yalnızca 3 kişi kaçmayı başardı.
2013 -Türkiye’nin ilk yerli mini haberleşme test uydusu “TÜRKSAT-3USAT” Çin’den fırlatıldı.
2015- KKTC’de yapılan cumhurbaşkanlığı seçimini, ikinci turda oyların yüzde 60,17’sini alan bağımsız aday Mustafa Akıncı kazandı. Derviş Eroğlu’nun oyları yüzde 39,83’te kaldı.
2016- Rusya tarafından yasa dışı ilhak edilen Kırım’da, Moskova yönetiminin görevlendirdiği mahkeme, Kırım Tatar Milli Meclisi’ni aşırıcı örgüt kapsamına alarak faaliyetlerini yasakladı.
2017- Ardahan’da inşaat alanında yapılan kazı sırasında bulunan özel oda şeklinde düzenlenmiş mezarda, Rus işgali döneminde hayatını kaybettiği düşünülen ve üniformasıyla gömülen subayın, büyük bölümü çürümemiş cesedine ulaşıldı.
2017- Fransa, istihbarat servislerinin elde ettiği delillere dayanarak Beşşar Esed rejiminin İdlib’deki saldırıda sarin sinir gazı kullandığını açıkladı.
2018- Türk balesine sağladığı katkılarla tanınan Tenasüp Onad Öncel, Ankara’da 84 yaşında vefat etti.
27 Nisan
1495- Osmanlı Padişahı I. Süleyman doğdu. Kanuni Sultan Süleyman, Avrupa’da “Muhteşem Süleyman” olarak anıldı.
1521- Portekiz ile İspanya adına seferler düzenleyen ve 9 Mart’ta ulaştığı Filipinler’de imzaladığı ittifak anlaşmasıyla İspanya’ya, Büyük Okyanus bölgesindeki ilk müttefikini kazandıran Portekizli kaşif Ferdinand Magellan, Mactan Adası’ndaki yerlilerle girdiği çatışmada öldürüldü.
1908- II. Abdülhamid tahttan indirildi, yerine IV. Mehmed Reşat tahta geçti.
1918- II. Abdülhamid, Beylerbeyi Sarayı’nda hayata veda etti.
1927- Türkiye’de ilk radyo yayını başladı. Türk Telsiz Telefon AŞ adıyla çalışmalarına başlayan özel kuruluş, yayınlarını 1938’de devlet radyosu kurulana kadar sürdürdü.
1934- Haftalık resmi tatil, cuma gününden pazara alındı.
1938- Türkiye ile Yunanistan arasında dostluk antlaşması imzalandı.
1940- Köy Enstitülerinin kuruluşuna ilişkin kanun kabul edildi. Köylünün eğitilmesini, kalkınmasını ve toprağa bağlanmasını amaçlayan Köy Enstitüleri, 1946’dan sonra klasik öğretmen okullarına dönüştürüldü.
1960- Mersin Limanı hizmete açıldı.
1965- ABD’nin Vietnam Savaşı’na giderek artan şekilde katılması, Fransa’da Paris sokaklarında protesto edildi.
1981- Ünlü ses sanatçısı ve besteci Münir Nurettin Selçuk, 82 yaşında İstanbul’da vefat etti.
1988- Cardiff’te yapılan Avrupa Halter Şampiyonası’nda ilk kez Türkiye adına uluslararası bir şampiyonaya katılan Naim Süleymanoğlu, bir dünya rekoru kırdı ve 3 altın madalya kazandı.
1992- TRT, Türk Cumhuriyetlerine yönelik uydu televizyon yayınını (Avrasya) başlattı.
2007- TBMM Genel Kurulunda 11. Cumhurbaşkanı seçimi için yapılan ilk tur oylamada Abdullah Gül, 357 oy alarak Anayasa’nın öngördüğü 367 oyu sağlayamadı. CHP, oylamada “toplantı yeter sayısının 367’yi bulmadığı” iddiasıyla ilk turun iptali ve yürürlüğünün durdurulması istemiyle Anayasa Mahkemesinde dava açtı.
2011- Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, kamuoyunda “çılgın proje” olarak adlandırılan “Kanal İstanbul” projesini İstanbul Kongre Merkezi’nde tanıttı.
2016- Bursa’da Ulu Cami batı kapısı civarında meydana gelen patlamada, intihar bombacısı olduğu belirlenen 1 kişi öldü, 13 kişi yaralandı.
2016- Rus savaş uçağının Halep’te sahra hastanesine düzenlediği saldırıda 30 kişi öldü, 62 kişi yaralandı.
2017- İstanbul Boğazı’nın Karadeniz girişi açıklarında Rus askeri gemisi ile canlı hayvan taşıyan bir gemi çarpıştı. Rus askeri gemisi, mürettebat kurtarıldıktan bir süre sonra battı.
2017- Amerikan Uzay ve Havacılık Dairesi’nin (NASA) Satürn keşif uydusu Cassini, gezegenin halkaları ile yüzeyi arasındaki bölgeye ilk seferini yaptı.
2018- Kuzey Kore lideri Kim Jong-un’un Güney Kore Devlet Başkanı Moon Jae-in ile iki ülke sınırında yer alan Panmunjom Ateşkes Köyü’nde bir araya geldiği tarihi zirveden barış kararı çıktı. İki ülke saldırmazlık taahhütlerine bağlılıklarını teyit ederek birbirlerine karşı güç kullanmayacaklarını vurguladı.
2020- UEFA, yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgınıyla mücadele kapsamında 55 ülke federasyonuna 236,5 milyon avro yardım yapıldığını açıkladı.
28 Nisan
1915- “Hilali Ahmer”in adı “Kızılay”a çevrildi.
1936- Mısır’da Kral Fuad’ın beklenmeyen ölümü üzerine 16 yaşındaki Prens Faruk kral oldu.
1945- İtalyan diktatör Mussolini kurşuna dizildi.
1950- Nightingale Hemşire Koleji İstanbul’da açıldı.
1963- Topraksız köylüler Adana’da yürüyüş yaptı.
1975- CHP Genel Başkanı Bülent Ecevit, Erzincan’da taşlı ve silahlı saldırıya uğradı.
1979- Sovyetler Birliği’nin ilk uçak gemisi Kiev 28, İstanbul Boğazı’ndan geçti.
1980- Abdi İpekçi’nin katil zanlısı Mehmet Ali Ağca, İstanbul’daki yargılamada gıyabında idama mahkum edildi.
1988- Ermeni terör örgütü ASALA’nın kurucusu Agop Agopyan, Atina’da kimliği belirlenemeyen iki kişi tarafından öldürüldü.
1993- İstanbul’daki Ümraniye çöplüğünde biriken metan gazı nedeniyle patlama meydana geldi, 39 kişi öldü.
1999- Terör örgütü elebaşı hakkındaki iddianamede, Abdullah Öcalan’ın idamı istendi. İddianamede, terör örgütüne destek veren ülkeler de tek tek sayıldı.
2003- Kıbrıs Rum Kesimi ile serbest geçişler çerçevesinde 25 binden fazla Rum, KKTC’ye geldi.
2017- ABD’nin New York şehrindeki Christie’s Müzayede Evi tarafından düzenlenen açık artırmada Türkiye’den kaçırılan 5 bin yıllık kadın heykeli “Guennol Stargazer” (Guennol Yıldız Avcısı) yaklaşık 14,5 milyon dolara satıldı. Satış, müzayede evi dışında toplanan Türkler tarafından protesto edildi.
2020- Türkiye, Kovid-19 salgınından en çok etkilenen ülkelerden ABD’ye, cerrahi maske, yüz koruyucu siperlik, N95 maske ve tulum olmak üzere çok sayıda önleyici sağlık malzemesi gönderdi.
2020- Çin’de Kovid-19 salgınının ortaya çıktığı Vuhan kentinin de içinde olduğu Hubey eyaletinde virüs nedeniyle tedavi edilen hasta kalmadığı bildirildi.
29 Nisan
1920- TBMM, “Hıyaneti Vataniye Kanunu”nu onayladı.
1938- Fransız şehircilik uzmanı Henri Prost’un hazırladığı İstanbul Nazım Planı, Şehir Meclisince kabul edildi. Tarihi yarımada ve Beyoğlu kesimlerini ele alan plan, Ahırkapı ile Harem arasında da yaklaşık 2 kilometre uzunluğunda bir tüp geçit öneriyordu.
1955- Güney Vietnam’da iç savaş patlak verdi.
1959- “Spor Toto”, şans oyunları arasına girdi.
1964- Parlamento Muhabirleri Derneği kuruldu.
1979- Türk tiyatro ve sinemasının önemli isimlerinden Muhsin Ertuğrul 87 yaşında vefat etti.
1980- Gerilim ve korku türünün ünlü yönetmeni Alfred Hitchcock öldü.
2007- Küba’nın 48 yıllık komünist lideri Devlet Başkanı Fidel Castro, tüm yetkileri yeniden devralarak görevinin başına döndü.
2009- Soyadı Nizamnamesi’nde yapılan değişiklikle, boşanan kadınların hakimin izin vermesi durumunda eşinin soyadını taşımaya devam edebileceği hükmü getirildi.
2013- “Susurluk” davasından hükümlü eski İçişleri Bakanı Mehmet Ağar, 3. yargı paketinden yararlandırılarak, Aydın Yenipazar Cezaevi’nden tahliye edildi.
2015- Kuzey Kore’de, ülkenin lideri Kim Jong Un’un otoritesine karşı çıkmakla suçlanan 15 üst düzey yetkilinin idam edildiği açıklandı.
2016- Norveç’in batısındaki Bergen kenti yakınında düşen helikopterde bulunan 11 kişi hayatını kaybetti.
2016- Kenya’nın başkenti Nairobi’de 6 katlı bir binanın çökmesi sonucu 41 kişi hayatını kaybetti. Enkaz altında kaldığı düşünülen 70 kişi kayboldu.
2017- Bilim insanları küçük bir farenin kafasını daha büyük bir fareye yerleştirerek dünyadaki ilk fare kafası nakline imza attı.
2018- Türk Silahlı Kuvvetlerinin kullanımı için Makina ve Kimya Endüstrisi Kurumunca yeni bir otomatik bomba atar mühimmatı geliştirildi. Daha yüksek hız ve uzun menzile sahip “MOD78-HE” adlı mühimmat, milli kaynaklarla üretildi.
2018- Eski Deniz Kuvvetleri Komutanı emekli Oramiral Özden Örnek, kanser tedavisi gördüğü Koç Üniversitesi Hastanesinde 75 yaşında vefat etti.
2021- Cumhurbaşkanlığı Kabinesi’nde alınan karar uyarınca Türkiye, Kovid-19’la mücadele kapsamında 17 Mayıs’a kadar kesintisiz sokağa çıkma kısıtlamasını da içeren “tam kapanma” dönemine girdi.
30 Nisan
1030- Gazneliler devletinin kurucusu Gazneli Mahmud hayatını kaybetti.
1883- Empresyonizmin kurucularından Fransız ressam Edourd Manet öldü.
1939- Türkiye’nin de katıldığı New York Dünya Sergisi açıldı.
1945- Adolf Hitler ve iki gün önce evlendiği Eva Braun intihar etti.
1959- İsmet İnönü’nün Uşak gezisinde olaylar çıktı. Polis, halkı dağıtmak için göz yaşartıcı gaz kullandı.
1967- CHP 4. Olağanüstü Kurultayı sonuçlandı. Kurultayda kabul edilen “ortanın solu” siyasetine karşı çıkan Kayseri Milletvekili Turhan Feyzioğlu’nun liderliğini yaptığı 33 milletvekili ve 15 senatör partiden istifa etti.
1975- Anayasa Mahkemesince 1971’de kapatılan Türkiye İşçi Partisi yeniden kuruldu.
1998- ABD, PKK’yı en tehlikeli terör örgütleri arasında saydı.
1999- Ankara 2 numaralı DGM, terör örgütü elebaşı Abdullah Öcalan’ın yargılamasının 31 Mayıs Pazartesi gününden itibaren İmralı Adası’nda kesintisiz olarak sürdürülmesine karar verdi.
2008- Türk Ceza Kanunu’nun 301. Maddesi’ndeki “Türklük” ibaresi “Türk Milleti”, “Cumhuriyeti” ibaresi de “Türkiye Cumhuriyeti Devleti” olarak değiştirildi.
2011- Avrupa Yıldız Bayanlar Voleybol Şampiyonası’nda finalde İtalya’yı 3-0 yenen Yıldız Milli Takım, Türkiye’ye voleybol tarihinde milli takımlar düzeyindeki ilk Avrupa şampiyonluğunu getirdi.
2013- NASA’nın uzay aracı Cassini, Satürn’ün kuzey kutbunda dev kasırgayı görüntüledi.
2013- Hollanda Kraliçesi Beatrix, 33 yıldır oturduğu tahtı büyük oğlu veliaht Prens Willem Alexander’a bıraktı.
2013- Pakistan’da yerel mahkeme, eski Devlet Başkanı Pervez Müşerref’e, ülkede iki defa anayasayı askıya aldığı gerekçesiyle ömür boyu siyasetten men cezası verdi.
2013- Tunus’un devrik lideri Zeynel Abidin bin Ali, göstericileri öldürmek suçundan gıyabında bir kez daha ömür boyu hapse mahkum edildi.
2016- Irak’ta Şii lider Mukteda es-Sadr yanlısı çok sayıda gösterici, hükümet binalarının bulunduğu korunaklı Yeşil Bölge’yi ihlal ederek parlamento binasına girdi.
2018- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığınca yapılan düzenlemeyle evlat edinmede katı bir kural olarak uygulanan “40 yaş” sınırı kaldırıldı.
1 Mayıs
1707- İngiltere, Galler ve İskoçya, Büyük Britanya olarak birleşti.
1889- “1 Mayıs” işçilerin ortak bayramı olarak kabul edildi.
1925- Kıbrıs, İngiltere kolonisi oldu.
1932- Ankara’da Milli Sanayi Sergisi açıldı.
1948- Hürriyet gazetesi, Sedat Simavi tarafından İstanbul’da kuruldu.
1964- Türkiye Radyo Televizyon Kurumu Genel Müdürlüğü kuruldu.
1975- Vietnam Savaşı sona erdi.
1977- İstanbul’da Taksim’deki 1 Mayıs mitingi sırasında çıkan olaylarda 37 kişi öldü, yüzlerce kişi yaralandı.
1984- DGM’ler 8 ilde göreve başladı.
1988- Karikatürist ve tiyatro sanatçısı Altan Erbulak 59 yaşında vefat etti.
2003- Bingöl’de 6,4 büyüklüğündeki depremde 176 kişi öldü, 521 kişi yaralandı.
2004- Avrupa Birliği, Polonya, Slovenya, Slovakya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Litvanya, Letonya, Malta ve Güney Kıbrıs Rum yönetimini saflarına katarak 25 ülkeye ulaştı.
2009- 12 Eylül döneminde resmi tatil olmaktan çıkarılan 1 Mayıs, otuz yıla yakın aradan sonra Nisan 2009’da “Emek ve Dayanışma Günü” olarak resmi tatil ilan edildi.
2015- NASA’nın Ağustos 2004’te güneşe en yakın gezegen Merkür’ü gözlemlemek için fırlattığı Messenger uzay aracı, ömrünü tamamlayarak gezegenin yüzeyine düştü.
2016- Kanada’nın Alberta eyaletine bağlı Fort McMurray kentinde 1 Mayıs’ta başlayıp hızla büyüyerek 582 bin hektarlık alana yayılan yangında 2 bine yakın ev ve iş yeri tamamen yandı.
2018- Rusya Federasyonu’na bağlı Dağıstan Özerk Cumhuriyeti’nde düzenlenen Avrupa Güreş Şampiyonası’nda grekoromen stil 130 kiloda Rıza Kayaalp 8. kez Avrupa Şampiyonu oldu.
2019- Japonya’da eski İmparator Akihito’nun tahtı bırakmasının ardından Veliaht Prens Naruhito yemin ederek tahta çıktı.
