Sosyal güvenlik mevzuatı, vefat eden sigortalıların geride kalanlarını da gözetecek önemli desteklere kapı açıyor. Bunlardan en önemlisi …
Sosyal güvenlik mevzuatı, vefat eden sigortalıların geride kalanlarını da gözetecek önemli desteklere kapı açıyor. Bunlardan en önemlisi kadınlara sağlanan dul ve yetim maaşı. Üstelik bu haktan, emekli maaşı almakta olan dahi yararlanıyor. Hiçbir sosyal güvencesi bulunmayana da primsiz maaş var.
Yasalar, sosyal güvenlikte kadınlara özel imkanlar sağlıyor. Bunlardan biri de hem anne-baba hem de eş üzerinden bağlanan maaşlar. Öncelikle vefat eden eşin hangi sigorta türüne (SSK, Bağkur, Emekli Sandığı) bağlı çalıştığına bakılmadan geride kalan kadın eşe maaş bağlanıyor. Bu maaşın bağlanabilmesi için memur ya da Bağkur’lu sigortalı eşin Ekim 2008’den sonra vefatı halinde en az 1800 gün prim ödemiş olması gerekiyor. Ekim 2008’den sonra vefat eden sigortalının SSK’lı olması halinde, 5 yıldan beri sigortası bulunması ve en az 900 gün prim ödemiş olması şartı aranıyor. Bağkur’lu sigortalının Ekim 2008’den önce vefatı halinde 1800 gün prim ödemiş olması yeterli bulunuyor.
HEPSİ DE FARKLI STATÜ OLMALI
Kadının kendi sigortalılığı nedeniyle emekli maaşı alıyor olması dul maaşına engel değil. Çift maaşta iki önemli ayrıntı var. İlki; ister eş olsun ister anne ve baba, vefat eden sigortalı kişilerin 1 Ekim 2008’den önce mi sonra mı vefat ettiği. Diğeri de sigorta statüleri yani SSK’lı mı Bağkur’lu mu Emekli Sandığı’na mı tabi olup olmadıkları. Kendi çalışmasından dolayı SSK emeklisi olarak maaş alırken, vefat eden Bağkur emeklisi kocasının ölümünden sonra dul aylığı alan kadın, Emekli Sandığı’ndan (memurluktan) emekli olmuş babasının vefatından sonra yetim aylığı da alabiliyor. Bu durumda üç maaş bağlanmış oluyor. Dikkat edilirse burada maaşlar ‘üç farklı sigorta sistemine göre’ bağlanıyor.
TARİHLER BELİRLEYİCİ OLUYOR
Kadınlara, anne ve babanın vefat tarihlerine ve bağlı oldukları sigorta türüne göre de aylık bağlanıyor.
Burada üç önemli tarih var:
1- Vefatlardan biri 1 Ekim 2008 öncesi ise; İkisi SSK’lı ise yüksek olan tam, düşük olan yarım ödenir. İkisi de Bağkur’lu ise yüksek olanın tamamı düşük olanın yarısı bağlanır. İkisi de memur ise tercih edilen aylık bağlanır. Anne ve babanın sigortalılık statüsü farklı ise iki maaşın ikisi de tam ödenir.
2- Vefatlardan ikisi de 1 Ekim 2008 öncesi ise; Anne ve babanın sigortalılık statüsü farklı ise iki maaşın ikisi de tam ödenir. İkisi de SSK’lı ise yüksek olan tam, düşük olan yarım bağlanır. İkisi de Bağkur’lu ise tek maaş ödenir. İkisi de devlet memuru ise ve memurluk 1 Ekim 2008’den önce başladıysa, tercih edilen aylık tam bağlanır.
3- Anne ve babanın vefatının 30 Eylül 2008 sonrası olması halinde; Her ikisi de SSK’lı ise yüksek aylığın tamamı, düşük aylığın da yarısı bağlanır. Her ikisi Bağkur’lu ise yüksek aylığın tamamı, düşük aylığın yarısı ödenir. Her ikisi Emekli Sandığı’na tabi ise yüksek olan maaş bağlanır. Her ikisi de 1 Ekim 2008’den önce memur olan eski memursa yüksek olan maaş verilir. Her ikisi de 1 Ekim 2008’den sonra memur olmuşsa yükseğin tamamı, düşük olanın ise yarısı bağlanır. Anne, babadan biri Bağkur ya da SSK’lı, diğeri Emekli Sandığı’na tabi ise yetim iki maaşı tam alır.
GÜVENCESİ YOKSA
Türkiye’de 84 milyonluk nüfusun, 8.2 milyonu 65 yaş ve üzeri vatandaşlardan oluşuyor. Bunun yüzde 56’sı kadın. Hiçbir sosyal güvencesi, kimsesi bulunmayan ve aylık geliri düşük olan kadınlara, devlet tarafından ‘65 yaş aylığı’ adı altında maaş bağlanıyor. Bu yıl 1.084 liraya yükseltildi. 65 yaş aylığından faydalabilmek için 3 şart bulunuyor. Bunlar; ‘yaş’, ‘gelir’ ve ‘sosyal güvence’. Yani 65 yaş dolmuş olacak, sosyal güvence (maaş, nafaka gibi) bulunmayacak. Asgari ücretteki artış, yaşlı maaşındaki gelir şartını da etkiliyor. Buna göre bu yıl, hanedeki kişi başına gelirin 1.416 liranın altında olması şartı aranacak. Asgari ücretin artması birçok yeni kişiye maaş bağlanması anlamına geliyor. Maaşlar; doğum tarihinin son rakamı 0-5 arası olanlara ayın 5’inde, 1-6 arası olanlara ayın 6’sında, 2-7 arasında olanlara ayın 7’sinde, 3-8 olanlara ayın 8’inde ve 4-9 arası olanlara da 9’unda ödeniyor. Maaşları zamlı almayana fark bu ay içerisinde yatırılacak. Başvuru ikamet edilen ildeki Vakıflar Bölge Müdürlüğü’ne şahsen yapılabiliyor.
EVLİLİK HALİNDE KESİLİR BOŞANIRSA TEKRAR BAĞLANIR
Anne veya babasını kaybeden bir kız çocuğu, evlenene kadar ve sigortalı bir işe girene kadar yaşı ne olursa olsun ömür boyu yetim aylığı alır. Kız çocuğu evlenirse ya da bir işe girerse aylık kesilir. Boşandığında ya da işten ayrıldığında aylık yeniden bağlanır. Memur olan veya memur emeklisi olan kız çocuğuna Emekli Sandığı yetim aylığı bağlamaz. Vefat eden eş SSK veya Bağkur’lu ise dul emekli eş, maaşın yüzde 50’sini, eş Emekli Sandığı’na tabi (memur) ise maaşın yüzde 75’ini alıyor.
Kaynak: Posta
