Sonuçlar umut vaat ediyor: Fareler üzerinde doku gençleştirme işlemi denendi

ABD’deki araştırmacılar, sağlıklı farelere vücutlarındaki daha yaşlı hücreleri yenileyen bir gen terapisi uyguladı. Bu da yaşlanma etkilerini ölçen biyolojik kıstaslar göz önünde bulundurulduğunda hayvanların terapi sonrası daha genç göründüğünü ortaya koydu.

Aynı işlemi insan bedeninde kullanmak şimdilik mümkün görünmüyor ama bulgular kanser, cam kemik ve Alzheimer gibi yaşlanmayla bağlantılı hastalıklarla mücadelede daha radikal yöntemler bulunması için kapı aralayabilir. Öyle ki ABD merkezli biyoteknoloji firması Genentech’ten Heinrich Jasper, “Yaşlanmaya bağlı hastalıklarla mücadele çabaları bu yaklaşımdan fayda görebilir” dedi.

Söz konusu araştırmayı yürüten bilim insanları, Nobel ödüllü Japon profesör Şinya Yamanaka’nın çalışmasından faydalandı. Bu çalışmaya göre ‘Yamanaka faktörleri’ olarak bilinen 4 molekülün birleşimi daha yaşlı hücreleri daha genç kök hücrelere dönüştürebiliyor. Bu kök hücreler de birleşip hemen hemen her türden dokuyu oluşturma kapasitesine sahip.

Salk Enstitüsü ve San Diego Altos Enstitüsü’nden bilim insanları tarafından yürütülen ve sonuçları ‘Nature Aging’ dergisinde yayınlanan araştırmada birkaç ay boyunca Yamanaka faktörleri verilen orta yaşlı fareler birçok açıdan gençleşti. Bu gençleşmeye örnek olarak deri ve böbreklerdeki farklılık gösterildi.

Araştırma sonucunda elde edilen bir diğer bulgu da terapinin süresi uzadıkça (7-10 ay arası) gençleşmenin daha etkili olması. Hayvanlar 12-15 yaş aralığındayken terapiye başlanması da bir diğer önemli etken. İnsanlarda bu yaş 35-50’ye tekabül ediyor. İnsan yaşıyla 80 yaşındaki daha yaşlı hayvanlara bu terapi uygulandığında etkisinin sınırlı olduğu görüldü.

Araştırmacılar Yamanaka faktörlerini insanlarda kullanmaya şüpheyle yaklaşıyor çünkü ilgili araştırma tamamen baştan programlanmış hücrelerin ‘teratom’ denilen kanser dokularına dönüşebileceğini ortaya koymuştu.

Yamanaka faktörleri nedir?

Yamanaka yönteminde deri hücrelerine, embriyonik kök hücrelerde çok etkin olan ama deri hücrelerinde etkin olmayan dört gen aktarılıyor.

‘Yamanaka faktörleri’ adı verilen bu genler OCT4, SOX2, KLF4 ve MYC. Bu genlerin yeniden aktif hale getirilmesi deri hücresini tıpkı embriyo safhasında olduğu gibi pluripotent kök hücrelere dönüştürüyor; fakat bunlar başka hücrelerin dönüştürülmesiyle elde edildiklerinden bunlara indüklenmiş pluripotent kök hücre, kısaca iPS deniyor.